IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

1216
ARAGOIERA ETA EUSKARA ANSOKO TOPONIMIAN ETA ONOMASTIKAN ERRONKARIKO ...
adibide bakarra aferesiak jota dagoelako: Anso, top. Turrieta (ansoarrek “torreta”
hitzarekin lotzen dute, eremu horretan dorre bat dagoelako; dena
den, hala balitz, ez dut ulertzen kasu honetan, eta honetan bakarrik, -eta
atzizkia zergatik ireki den).
Sinkopa ohikoa da Anson: Andre Dona Maria Urria (Izabako mugan, 1691);
egun, Entremaría. Erronkari ibarrean ere, Andregia (Garde).
Bestalde, hi tz bukaeran paragogea maiz gerta tzen da eremu osoan, -os
a tzizkiaren ondorengoak Erronkarin -oze modura ebaki tzeko joera borti tza
dago. Ildo beretik, Anson txistukari baten a tzean paragogea kausi daiteke:
Anso, top. Salboche (1666); garapen ezaguna da inguruko ibarretan ere: Borza,
top. Lacarroche, Banasse; Laskun / Lesküne, top. Ourtasse; Izaba, top. Murducoche
(1662), Baticoche (1856); Garde, top. Pan txarase; Bidankoze, top.
Goldarase, Viñosse (1561). Halaber, sudurkari baten a tzean, Anso, top. Zapataine.
Inguruko ibarretan, Borza, top. Sansane; Garde, top. Sansoañe, Sansuañe,
Sansoaine: “Sansoayne” (1644 NPA); Larraine, ap. Danduraine (1832);
Léès-Athas, ap. Allamane (1914; también, Allaman 1838).
Diptongoei dagokionez, au > ai garapena gerta tzen da, kasu honetan bai,
erronkarieraren eta zubereran modura: Anso top. Aunzate / Ainzate (1272 UA).
Hiatoei dagokienez, hi tz bukaeran -ea hiatoak iraun dezakeen arren (Garatea),
i txi daiteke (Arvidia). Erronkarin, Anson bezala, bi modutara joka tzen da.
Zenbaitetan irauten du: Al txunbidea (Gar), Auxpidea (Izb), Ardibidea (Uzt).
Beste ba tzuetan gara tzen da (-ea > -ia): Burgi, top. Bili txia; Bidankoze, top. Kartxiria.
Baina, orobat, Bidankoze, top. Bili txea, Kar txerea, Kar txelea. Zuberoan
eta Biarnon, berriz, gara tzen da kasu guztietan: Bidepia, Lagapia, Luramagapia,
Sagar tzepia (Lar), Garatia, U tziapia, Errekaltia, Bara tzia, Basagai tzpia (Stg).
Biarnon, Ereta, top. Arpidia; Léès-Athas, top. Las Lucies, (A)napia.
-ua hiatoa gara tzen da Erronkarin: Garde, top. Iriburua edo Iriburia; Uztarroze,
top. Basaxeinburua, baina Basaxein Uturburia; Izaba, top. Mazekomurua,
baina Arrasargia, Bagargia; Urzainki, top. Bagargia; Garde, top. La
Errebiroa, eta sabaikari tzeko joera du ibarraren hegoaldean: Burgi, top.
Opakuia. Anson bertan ere honelaxekoak ere jaso ditugu: top. Bua, Buya
“Vuya de Chipeta” 1662 (eusk. muga > buga > bua). Zuberoan, gara tzen da:
Santa Grazi, top. E txabüria, Aphezjauskagia, Üthürsorgia; Larraine, top. Bazkagia,
Bagargia, Eihera Sargia. Biarnon ere gara tzen den arren, baina zenbait
adibidetan kon tserba tzaile xamar agertu da: Arami tze, top. Arrec Cerraburia;
Landa, top. Arrec d’Isiburie; Ereta, top. Belatch Paoussagia (Santa Graziko mugan),
baina Bagua herri berean, eta Lourdiosen, top. Baraqua.