30.04.2013 Views

IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Aragoiera <strong>eta</strong> euskara Ansoko Toponimian<br />

<strong>eta</strong> Onomastikan Erronkariko adibideen argitan<br />

Juan Karlos Lopez-Mugar tza Iriarte<br />

Nafarroako Uniber tsitate Publikoa<br />

Denboran a tzera egin ahala, euskalkiak gero <strong>eta</strong> an tzekoagoak zirela<br />

ematen du, nolabaiteko euskara batu zahar bateran tz hurbilduko balira bezala.<br />

Koldo Mi txelena (1981) izan zen, denok dakigun bezala, hon<strong>eta</strong>z konturatu<br />

zen <strong>lehena</strong>; izan ere, Lengua común y dialectos vascos artikuluan proposatu<br />

zuen bezala, duela hamabost mende inguruko Euskal Herrian<br />

erabili zen hizkun tza 1 euskara batu an tzeko bat izanen zen. Mi txelenaren<br />

iri tziz, V. <strong>eta</strong> VI. mende<strong>eta</strong>n koine moduko bat sortu zen gure artean, aurreko<br />

euskalkien aniztasuna batuz. Arrazoi historikoak badirela dio Mitxelenak,<br />

alde batetik frankoen oldarraldia <strong>eta</strong> Toledoko erreinuarena, <strong>eta</strong><br />

beste alde batetik Leovigildoren <strong>eta</strong> Astrovaldoren kanpainak. Mi txelenaren<br />

ustez, indar handia <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong> aski <strong>eta</strong> sobera egonen zen orduan erasoei<br />

aurre egiteko, oldar tzeko, garai tzeko <strong>eta</strong>, finean, gure hizkun tzaren eredu<br />

bakarra heda tzeko.<br />

Menéndez Pidal (1950), Orígenes del Español liburuaren 3. argitalpenean,<br />

garai hai<strong>eta</strong>ko egoera linguistikoa isla tzen saiatu zen berak argitaraturiko mapa<br />

batean. Bertan erakusten zen bezala, vi. <strong>eta</strong> vii. mende<strong>eta</strong>n dialekto iberikoak<br />

Pirinioko borturik goren<strong>eta</strong>n zeuden barreiaturik, hasi egungo Euskal Herritik<br />

<strong>eta</strong> Kataluniako ipar-mendebalderaino. Beti ulertu ohi denez, Menéndez<br />

Pidalek “dialekto iberikoak” esaten zuenean, finean “dialekto euskaldunak”<br />

esan nahi omen zuen. Beraz, lur hauek (edo, gu txienez, egungo Euskal Herritik<br />

oso hurbil dauden lurrak) an tzinako euskara batu horren zati zirela pen tsa<br />

genezake.<br />

Menéndez Pidalek mapa hori marraztu baino urte gu txi ba tzuk <strong>lehena</strong>go,<br />

1948ko abuztuan, Pirinioko toponimiari buruzko lehenengo jardunaldiak<br />

1 Mi txelenak ez du ‘protoeuskara’ edo ‘euskara arkaikoa’ kon tzeptuekin nahask<strong>eta</strong>rik<br />

sortu nahi.<br />

1195

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!