La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
80<br />
Los médicos viajeros <strong>su</strong>izos R<strong>en</strong>gger y Lompchamp (“Ensayo...” Ed. 1928) m<strong>en</strong>cionan:<br />
“Siempre eran particu<strong>la</strong>res los que los hacían v<strong>en</strong>ir para servirse <strong>de</strong> <strong>el</strong>los; y así nunca hubo <strong>en</strong> este país<br />
un mercado <strong>de</strong> negros como <strong>en</strong> los puertos <strong>d<strong>el</strong></strong> mar. Casi todos son mu<strong>la</strong>tos o negros criollos, porque<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> hace mucho tiempo no se han introducido negros bozales”.<br />
Cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s órd<strong>en</strong>es r<strong>el</strong>igiosas <strong>de</strong> A<strong>su</strong>nción poseía una esc<strong>la</strong>vatura <strong>de</strong>stinada a los<br />
servicios domésticos. Dominicos, franciscanos y mercedarios estaban ubicados <strong>en</strong> <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> ciudad y <strong>su</strong>s rancherías se hal<strong>la</strong>ban <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cercanías <strong>de</strong> los colegios: “Cercano al conv<strong>en</strong>to, pero<br />
no d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>su</strong>s muros, estaban los ranchos <strong>de</strong> <strong>su</strong>s esc<strong>la</strong>vos. <strong>La</strong> ranchería <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos <strong>de</strong> Santo<br />
Domingo se hal<strong>la</strong>ba <strong>en</strong> <strong>la</strong> actual p<strong>la</strong>za Mariscal López, <strong>la</strong> <strong>de</strong> San Francisco <strong>en</strong> <strong>el</strong> costado <strong>su</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
p<strong>la</strong>za Uruguaya; y <strong>la</strong> <strong>de</strong> los mercedarios don<strong>de</strong> hoy se levanta <strong>el</strong> Hot<strong>el</strong> Guaraní”. (Alberto Duarte<br />
<strong>de</strong> Vargas, “Cartografía Colonial..”, 2001)<br />
El mismo autor (“Un loteami<strong>en</strong>to...”, 2001) calcu<strong>la</strong> que <strong>la</strong> ranchería <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos <strong>de</strong> los<br />
je<strong>su</strong>itas t<strong>en</strong>ía poco más <strong>de</strong> 8.600 metros cuadrados y <strong>la</strong> ubica <strong>en</strong> <strong>la</strong> manzana compr<strong>en</strong>dida <strong>en</strong>tre<br />
<strong>la</strong>s actuales calles B<strong>en</strong>jamín Constant, 14 <strong>de</strong> Mayo, 15 <strong>de</strong> Agosto y El Paraguayo In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />
Con <strong>la</strong> expulsión <strong>de</strong> <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>en</strong> 1767 <strong>su</strong>s esc<strong>la</strong>vos pasaron a manos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Junta <strong>de</strong><br />
Temporalida<strong>de</strong>s.<br />
Los r<strong>el</strong>igiosos poseían <strong>en</strong> <strong>su</strong>s estancias una verda<strong>de</strong>ra multitud <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong> cantidad<br />
<strong>su</strong>fici<strong>en</strong>te para servir <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>to a cuatro <strong>de</strong> los cinco pueblos <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> negro: Tabapy,<br />
Emboscada, Aregua y Paraguari. <strong>La</strong> esc<strong>la</strong>vatura <strong>de</strong> <strong>la</strong> estancia <strong>de</strong> los dominicos <strong>de</strong> Tabapy fue<br />
orig<strong>en</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> pueblo <strong>d<strong>el</strong></strong> mismo nombre, hoy conocido como San Roque González <strong>de</strong> Santa Cruz.<br />
El perman<strong>en</strong>te asedio <strong>de</strong> los indios Mbayás, prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> oril<strong>la</strong> occid<strong>en</strong>tal <strong>d<strong>el</strong></strong> río<br />
Paraguay obligó a los funcionarios coloniales a organizar una cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> fuertes militares que<br />
recibieron <strong>el</strong> nombre <strong>de</strong> presidios. Con este fin, parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> Tabapy fue <strong>de</strong>sarraigada<br />
y tras<strong>la</strong>dada a un nuevo as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>to cercano al presidio <strong>de</strong> Arecutacuá que recibió <strong>el</strong> nombre<br />
<strong>de</strong> San Agustín <strong>de</strong> Emboscada, organizado como pueblo <strong>en</strong> 1740 por <strong>el</strong> gobernador don<br />
Rafa<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Moneda. Estos habitantes eran obligados a prestar servicio militar, <strong>d<strong>el</strong></strong> que hasta<br />
<strong>en</strong>tonces se hal<strong>la</strong>ban exonerados.<br />
Los esc<strong>la</strong>vos <strong>de</strong> los mercedarios se constituyeron más tar<strong>de</strong> <strong>en</strong> los fundadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />
<strong>de</strong> Aregua. Según Félix <strong>de</strong> Azara (“Geografía física...”, 1904) “Aregua era un pueblo <strong>de</strong><br />
mu<strong>la</strong>tos. Los padres mercedarios ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>su</strong> estancia más <strong>de</strong> dosci<strong>en</strong>tas almas, <strong>de</strong> todas castas, <strong>la</strong>s<br />
cuales han pasado muchos años por esc<strong>la</strong>vos <strong>d<strong>el</strong></strong> conv<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> Merced <strong>de</strong> <strong>la</strong> capital, a cuyo cuidado<br />
están <strong>en</strong> lo temporal y lo espiritual, pero <strong>en</strong> 1783 se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ró <strong>en</strong> juicio contradictorio que <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>to<br />
treinta y dos eran libres. Los <strong>de</strong>más son esc<strong>la</strong>vos <strong>d<strong>el</strong></strong> mismo conv<strong>en</strong>to. Sin embargo, todo vi<strong>en</strong>e a ser lo<br />
mismo pues <strong>la</strong>s libres están <strong>en</strong> amparo <strong>de</strong> dichos padres. Pasan estos mestizos por holgazanes y <strong>la</strong>drones,<br />
que es fama común a todos los esc<strong>la</strong>vos, y amparados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tres r<strong>el</strong>igiones que hay <strong>en</strong> <strong>la</strong> provincia”.<br />
Paraguari fue se<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayor estancia <strong>de</strong> los ignacianos. Ernesto Mae<strong>de</strong>r (1996) indica<br />
que a <strong>la</strong> expulsión <strong>de</strong> los je<strong>su</strong>itas había 519 esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> estancia <strong>de</strong> Paraguari y que al hacerse<br />
<strong>la</strong> tasación <strong>el</strong> número se <strong>el</strong>evó a 542, con un valor total <strong>de</strong> 73.334 pesos p<strong>la</strong>ta, cifra mayor que<br />
<strong>el</strong> valor adjudicado a <strong>la</strong>s ext<strong>en</strong>sas tierras y al ganado <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido.<br />
Juan Francisco <strong>de</strong> Aguirre, capitán <strong>de</strong>marcador español contemporáneo <strong>de</strong> Azara, escribe<br />
que <strong>de</strong> una pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> 89.178 habitantes <strong>en</strong> 1772, <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción negra y parda, incluy<strong>en</strong>do<br />
UNESCO<br />
PRIMER PANEL