26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

70<br />

nos, cuyos prejuicios les permitían aceptar <strong>la</strong> libertad pero para los que <strong>la</strong> igualdad era aún<br />

difícil <strong>de</strong> aceptar.<br />

Hoy sabemos acerca <strong>de</strong> <strong>su</strong>s <strong>su</strong>frimi<strong>en</strong>tos porque dosci<strong>en</strong>tos expedi<strong>en</strong>tes judiciales informan<br />

<strong>de</strong> promesas <strong>de</strong> libertad incumplida, <strong>de</strong> impedirles obt<strong>en</strong>er <strong>su</strong> propio peculio, <strong>de</strong> maltratos,<br />

pedido <strong>de</strong> pap<strong>el</strong>es <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta y fijación <strong>de</strong> un precio justo para <strong>su</strong> libertad. Todos <strong>el</strong>los guiados<br />

por <strong>la</strong> esperanza <strong>de</strong> conseguir <strong>la</strong> libertad <strong>la</strong> siguieron buscando a pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>silusión, <strong>la</strong><br />

s<strong>en</strong>sación <strong>de</strong> injusticia y <strong>el</strong> abuso <strong>de</strong> <strong>la</strong> ley que permitía <strong>la</strong> alteración <strong>d<strong>el</strong></strong> ord<strong>en</strong> natural <strong>de</strong> los<br />

seres humanos..<br />

<strong>La</strong> disyuntiva <strong>de</strong> <strong>la</strong>s conci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces se movía <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> injusticia <strong>d<strong>el</strong></strong> sistema <strong>de</strong><br />

esc<strong>la</strong>vitud y <strong>la</strong> conservación <strong>de</strong> <strong>la</strong> propiedad privada. <strong>La</strong> discusión giró a partir <strong>de</strong> 1813 tanto <strong>en</strong><br />

torno <strong>de</strong> <strong>la</strong> manumisión como <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación <strong>de</strong> los libertos. No consi<strong>de</strong>ran <strong>en</strong> términos g<strong>en</strong>erales<br />

provechosa <strong>la</strong> manumisión y son comunes opiniones tales como «...se pregunta a <strong>la</strong> común<br />

experi<strong>en</strong>cia si <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se a <strong>la</strong> que pert<strong>en</strong>ece Bu<strong>en</strong>av<strong>en</strong>tura aprecia más <strong>la</strong> libertad <strong>de</strong> <strong>la</strong> calle que <strong>la</strong><br />

natural bi<strong>en</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dida”.<br />

En <strong>el</strong> mejor <strong>de</strong> los casos opinan que hay que transformarlos <strong>en</strong> hombres útiles al Estado,<br />

pero siempre hay qui<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ra que lo mejor que podían esperar los esc<strong>la</strong>vos era <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se <strong>de</strong><br />

vida que llevaban con <strong>su</strong>s amos “no habi<strong>en</strong>do ningún interés <strong>en</strong> que se dé <strong>la</strong> libertad a un <strong>su</strong>jeto<br />

vago”. Es más, manifiestan que “...excitará a <strong>la</strong> risa <strong>el</strong> oír <strong>el</strong> ser obra tan pía y meritoria <strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

conce<strong>de</strong>r libertad a un esc<strong>la</strong>vo como <strong>la</strong> es <strong>la</strong> <strong>de</strong> dar limosa a los pobres”.<br />

Precios <strong>el</strong>evados, castigos y golpizas, aun con instrum<strong>en</strong>tos cortantes, por querer cambiar<br />

<strong>de</strong> amo, <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>d<strong>el</strong></strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminadas habilida<strong>de</strong>s como <strong>la</strong>s <strong>de</strong> criada<br />

<strong>de</strong> tocador, mucama o cocinera, saber leer y escribir, coser, etcétera, fueron <strong>la</strong>s estrategias utilizadas<br />

por los amos para impedir <strong>la</strong> manumisión y <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias vividas <strong>en</strong>tonces por los<br />

esc<strong>la</strong>vos. El rec<strong>la</strong>mo <strong>de</strong> libertad se fue trocando, cuando <strong>la</strong> conviv<strong>en</strong>cia era insost<strong>en</strong>ible, so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te<br />

por <strong>la</strong> solicitud ante <strong>la</strong> Justicia <strong>de</strong> cambio <strong>de</strong> amo. 21 Carlos Mayo seña<strong>la</strong> que <strong>la</strong> perviv<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> formas ap<strong>en</strong>as <strong>en</strong>cubiertas <strong>de</strong> servidumbre negra ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cierta lógica <strong>en</strong> una economía <strong>en</strong><br />

expansión y escasa <strong>de</strong> brazos y por <strong>el</strong>lo esta sociedad se aferró al trabajo esc<strong>la</strong>vo e int<strong>en</strong>tó “...aum<strong>en</strong>tar<br />

<strong>el</strong> pool <strong>de</strong> trabajadores servilizados...”, ignorando <strong>la</strong> abolición. 22<br />

<strong>La</strong> ansiedad que mueve a los amos y al Estado a int<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> perviv<strong>en</strong>cia <strong>d<strong>el</strong></strong> sistema<br />

esc<strong>la</strong>vista se explica con los datos exist<strong>en</strong>tes acerca <strong>d<strong>el</strong></strong> trabajo <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>en</strong> cada caso. En<br />

Bu<strong>en</strong>os Aires, <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>a expansión, era sost<strong>en</strong>ida <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes servicios. Ocupados<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>en</strong> <strong>el</strong> servicio doméstico, como artesanos se <strong>de</strong>stacan sastres, barberos y albañiles, se<br />

observa <strong>su</strong> aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> período in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. Uno <strong>de</strong> cada 3.5 resid<strong>en</strong>tes era negro o mu<strong>la</strong>to,<br />

<strong>en</strong> <strong>su</strong> mayoría, esc<strong>la</strong>vos. Entre los artesanos, <strong>en</strong> 1810 <strong>el</strong> 14 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los oficiales y<br />

apr<strong>en</strong>dices era negro y mu<strong>la</strong>to libres, <strong>en</strong> tanto <strong>el</strong> 4.5 por ci<strong>en</strong>to era esc<strong>la</strong>vo. En <strong>la</strong> campaña <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción negra constituía <strong>el</strong> 6.3 por ci<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>su</strong> mayoría esc<strong>la</strong>vo (90.1 por ci<strong>en</strong>to), dos tercios<br />

<strong>de</strong> <strong>el</strong>los hombres por lo que consi<strong>de</strong>ramos que ruralización y b<strong>la</strong>nqueami<strong>en</strong>to van también <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

21. Silvia Mallo, “<strong>La</strong> libertad <strong>en</strong> <strong>el</strong> discurso <strong>d<strong>el</strong></strong> Estado, <strong>de</strong> amos y esc<strong>la</strong>vos. 1780-1830”, <strong>en</strong>: Revista <strong>de</strong> Historia <strong>de</strong><br />

América, Nº 112, México, Instituto Panamericano <strong>de</strong> Geografía e Historia, julio-diciembre <strong>de</strong> 1991.<br />

22. Carlos Mayo, “Inmigración africana”, <strong>en</strong>: Temas <strong>de</strong> África y Asia, 2, Bu<strong>en</strong>os Aires, Sección <strong>de</strong> Estudios <strong>de</strong> Asia y África.<br />

Facultad <strong>de</strong> Filosofía y Letras, Universidad <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires, 1993.<br />

UNESCO<br />

PRIMER PANEL

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!