26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

LA RUTA DEL ESCLAVO EN EL RÍO DE LA PLATA: SU HISTORIA Y SUS CONSECUENCIAS<br />

Silvia C. Mallo<br />

a) <strong>el</strong> espacio mediterráneo y andino articu<strong>la</strong>do <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> interior potosino y los puertos<br />

chil<strong>en</strong>os <strong>d<strong>el</strong></strong> Pacífico, conectado particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te a través <strong>de</strong> Santa Fé;<br />

b) <strong>el</strong> litoral fluvial y atlántico que articu<strong>la</strong> <strong>la</strong>s r<strong>el</strong>aciones y circu<strong>la</strong>ción <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> espacio<br />

portugués, A<strong>su</strong>nción, Corri<strong>en</strong>tes, Santa Fé y <strong>el</strong> complejo <strong>de</strong> puertos conectados<br />

con <strong>el</strong> Atlántico: Bu<strong>en</strong>os Aires-Montevi<strong>de</strong>o.<br />

El noroeste y Cuyo, sobre <strong>la</strong> precordillera andina, contaban con pob<strong>la</strong>ción indíg<strong>en</strong>a<br />

originaria disponible como mano <strong>de</strong> obra y se caracterizaron por <strong>su</strong> vincu<strong>la</strong>ción con <strong>el</strong> espacio<br />

minero altoperuano al que abastecían, con <strong>el</strong> Pacífico y Chile. <strong>La</strong> pacificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>su</strong>blevaciones<br />

calchaquíes a mediados <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XVII y <strong>la</strong> continua resist<strong>en</strong>cia indíg<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tribus <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

Chaco Gua<strong>la</strong>mba <strong>en</strong> <strong>la</strong> frontera ori<strong>en</strong>tal habían inquietado a <strong>la</strong> región hasta <strong>el</strong> final <strong>d<strong>el</strong></strong> período<br />

colonial. 13 Un espacio articu<strong>la</strong>dor <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s regiones, camino obligado hacia todas partes,<br />

era Córdoba. <strong>La</strong> ciudad y <strong>su</strong> campaña contaba con 40.000 habitantes al com<strong>en</strong>zar <strong>el</strong> siglo XIX<br />

y ha sido uno <strong>de</strong> los espacios <strong>en</strong> los que más se ha estudiado al grupo afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />

En <strong>el</strong> noroeste y Cuyo, regiones <strong>de</strong> antiguo as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>to y <strong>de</strong> <strong>en</strong>comi<strong>en</strong>das que perduran<br />

a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> todo <strong>el</strong> período colonial, se g<strong>en</strong>eraron socieda<strong>de</strong>s profundam<strong>en</strong>te jerarquizadas.<br />

Contaba <strong>en</strong> 1800, según Mae<strong>de</strong>r, aproximadam<strong>en</strong>te con un 63 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

territorio. El noroeste con un 52 por ci<strong>en</strong>to y Cuyo un 11 por ci<strong>en</strong>to. Aum<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> cifras totales<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> período interc<strong>en</strong>sal (1778 y 181) <strong>de</strong> 85.642 habitantes a 196.663.<br />

El litoral fluvial y <strong>el</strong> <strong>Río</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>ta t<strong>en</strong>ía una pob<strong>la</strong>ción indíg<strong>en</strong>a agricultora <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

misiones je<strong>su</strong>íticas y Paraguay, y una pob<strong>la</strong>ción indíg<strong>en</strong>a más dispersa <strong>en</strong> <strong>el</strong> resto <strong>de</strong> <strong>la</strong> región<br />

que acompañó <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> ocupación <strong>d<strong>el</strong></strong> espacio promovido por <strong>la</strong> actividad gana<strong>de</strong>ra. A<br />

comi<strong>en</strong>zos <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XIX contaba con 116.000 habitantes constituy<strong>en</strong>do <strong>el</strong> 36 por ci<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción <strong>d<strong>el</strong></strong> territorio. Con fronteras interiores <strong>en</strong> perman<strong>en</strong>te inestabilidad <strong>su</strong>bsistían como<br />

productores <strong>de</strong> yerba mate, <strong>de</strong> <strong>la</strong> gana<strong>de</strong>ría y contraban<strong>de</strong>aban <strong>en</strong>tre A<strong>su</strong>nción y Bu<strong>en</strong>os Aires-<br />

Montevi<strong>de</strong>o, conectándose con <strong>el</strong> Atlántico y <strong>el</strong> área <strong>de</strong> colonización portuguesa y con <strong>el</strong> interior.<br />

Esta sociedad jerarquizada pero más <strong>la</strong>xa <strong>en</strong> <strong>su</strong>s comportami<strong>en</strong>tos, estaba vincu<strong>la</strong>da con <strong>la</strong><br />

navegación y tráfico <strong>en</strong> los ríos y <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>taba <strong>el</strong> ataque perman<strong>en</strong>te prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los <strong>en</strong>c<strong>la</strong>ves<br />

indíg<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>su</strong>s fronteras interiores<br />

PORCENTAJES DE LA COMPOSICIÓN ÉTNICA POR REGIONES: 1810-1814<br />

LITORAL INTERIOR CUYO<br />

COMPOSICIÓN BS. AIRES CORRIENTES CORDOBA CATAMARCA LA RIOJA MENDOZA SAN JUAN<br />

ÉTNICA CIUDAD CIUDAD<br />

1810 1814 1813 1812 1814 1812 1812<br />

INDIOS 0,4 17,3 0,6 34,0 22,0 19,0 44,0<br />

CASTAS 27,7 11,9 57,8 31,0 45,0 37,0 21,0<br />

BLANCOS 71,9 70,8 41,6 35,0 33,0 44,0 35,0<br />

VALOR ABSOLUTO 55.416 30.184 10.859 20.962 14.128 13.318 12.979<br />

Fu<strong>en</strong>te: C<strong>el</strong>ton, Dora E. “<strong>La</strong> pob<strong>la</strong>ción. Desarrollo y características <strong>de</strong>mográficas” <strong>en</strong> Aca<strong>de</strong>mia Nacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> Historia<br />

Nueva Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nación Arg<strong>en</strong>tina, t. 4, “<strong>La</strong> configuración <strong>de</strong> <strong>la</strong> República In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te”, Bu<strong>en</strong>os aires, Editorial P<strong>la</strong>neta,<br />

t. 4, págs. 45-75.<br />

13. Guzmán, María Flor<strong>en</strong>cia, Los mu<strong>la</strong>tos-mestizos <strong>en</strong> <strong>la</strong> jurisdicción riojana a fines <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XVIII: El caso <strong>de</strong> los L<strong>la</strong>nos,<br />

<strong>en</strong>: Temas <strong>de</strong> Asia y África, 2, Bu<strong>en</strong>os Aires, Sección <strong>de</strong> Asia y África, Facultad <strong>de</strong> Filosofía y Letras, 1993.<br />

65

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!