26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

LA RUTA DEL ESCLAVO EN EL RÍO DE LA PLATA: SU HISTORIA Y SUS CONSECUENCIAS<br />

ción. Posteriorm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sci<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> importación y prima <strong>el</strong> <strong>de</strong>sequilibrio <strong>de</strong> sexos ingresando<br />

mayor cantidad <strong>de</strong> mujeres, f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o int<strong>en</strong>sificado por <strong>la</strong>s guerras por <strong>la</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia.<br />

En <strong>el</strong> contexto internacional se inicia <strong>la</strong> difusión <strong>de</strong> <strong>la</strong> política <strong>de</strong> abolición a lo que se<br />

agrega <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ología igualitaria dominante <strong>en</strong> <strong>la</strong> época que, junto con una oleada inmigratoria<br />

masiva <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda mitad <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XIX, contribuye a <strong>de</strong>sdibujar <strong>su</strong> exist<strong>en</strong>cia. Negros, pardos,<br />

mor<strong>en</strong>os y mu<strong>la</strong>tos, africanos y riop<strong>la</strong>t<strong>en</strong>ses, procedieron <strong>de</strong> esta corri<strong>en</strong>te migratoria forzosa<br />

integrándose como protagonistas <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad.<br />

Definida como una sociedad <strong>de</strong> frontera con esc<strong>la</strong>vos, caracterizada por comportami<strong>en</strong>tos<br />

<strong>la</strong>xos, propios <strong>de</strong> ésta, <strong>la</strong> sociedad recurrió al negro africano esc<strong>la</strong>vo como solución inmediata<br />

a <strong>la</strong> escasez <strong>de</strong> mano <strong>de</strong> obra. Pres<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong> <strong>la</strong> imp<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> socieda<strong>de</strong>s<br />

dominantes con posterioridad a <strong>la</strong> conquista, no cumplía una función económica es<strong>en</strong>cial como<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> economía <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntación. Es <strong>en</strong> <strong>la</strong> diversidad <strong>d<strong>el</strong></strong> proceso histórico y <strong>d<strong>el</strong></strong> prototipo <strong>de</strong> cada<br />

una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s regiones que conforman <strong>el</strong> territorio virreinal don<strong>de</strong> ponemos <strong>el</strong><br />

ac<strong>en</strong>to. Era ésta una sociedad <strong>en</strong> proceso <strong>de</strong> expansión espacial y económica y <strong>de</strong> transformación<br />

social y política <strong>en</strong> <strong>su</strong> transición a <strong>la</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia.<br />

Ellos vivieron <strong>en</strong>tonces <strong>su</strong> experi<strong>en</strong>cia personal ligada a <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

áreas urbanas (artesanal, doméstico) y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas rurales (gana<strong>de</strong>ría, agricultura, transporte) y<br />

a <strong>su</strong> integración a los ejércitos. Como propiedad eran un bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> her<strong>en</strong>cia, gozando sin distinción<br />

<strong>de</strong> género <strong>d<strong>el</strong></strong> privilegio <strong>de</strong> ser protegido y cuidado, así como también <strong>el</strong> <strong>de</strong> ser explotado,<br />

prestado o alqui<strong>la</strong>do. Cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias individuales vividas <strong>en</strong> esc<strong>la</strong>vitud los pusieron<br />

<strong>en</strong> más <strong>de</strong> una oportunidad <strong>en</strong> situaciones inéditas y difíciles <strong>de</strong> <strong>de</strong>finir respecto <strong>de</strong> <strong>su</strong><br />

carácter <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos.<br />

Aun <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>su</strong>posición <strong>de</strong> una mayor estabilidad <strong>d<strong>el</strong></strong> esc<strong>la</strong>vo doméstico o <strong>d<strong>el</strong></strong> artesano,<br />

traspasado <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarraigo y <strong>de</strong> adaptación inicial, <strong>el</strong>los experim<strong>en</strong>taron <strong>la</strong> inestabilidad<br />

y una constante movilidad espacial (cambio <strong>de</strong> funciones <strong>en</strong> <strong>su</strong> trabajo, v<strong>en</strong>ta, alquiler,<br />

préstamo o búsqueda <strong>de</strong> <strong>su</strong> propia <strong>su</strong>perviv<strong>en</strong>cia o <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>su</strong>s amos). Compartieron con los otros<br />

integrantes <strong>de</strong> los sectores bajos <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad esta experi<strong>en</strong>cia, <strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> inestabilidad, aunque<br />

con rasgos y tintes difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> los que <strong>la</strong> condición <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vo privado <strong>de</strong> <strong>la</strong> libertad era <strong>el</strong><br />

rasgo principal. G<strong>en</strong>eraron experi<strong>en</strong>cias y estrategias que les eran propias <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> adaptación y<br />

<strong>la</strong> huida, comportami<strong>en</strong>tos particu<strong>la</strong>res y un s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida que los distanciaba y difer<strong>en</strong>ciaba<br />

tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong> cultura dominante <strong>de</strong> <strong>su</strong>s amos como <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>los con los que compartían experi<strong>en</strong>cias<br />

y con los que <strong>el</strong>aboraban <strong>en</strong> conjunto una cultura popu<strong>la</strong>r. Los b<strong>la</strong>ncos pobres y <strong>la</strong>s<br />

castas, conformadas por indios, mestizos, por último por negros y mu<strong>la</strong>tos libres y esc<strong>la</strong>vos,<br />

compartían los avatares <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida cotidiana con los restantes sectores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ban,<br />

con <strong>el</strong> consigui<strong>en</strong>te res<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to, una conci<strong>en</strong>cia c<strong>la</strong>ra <strong>de</strong> pert<strong>en</strong><strong>en</strong>cia a los mismos.<br />

Herbert Klein seña<strong>la</strong> como valores básicos <strong>en</strong> <strong>la</strong> cultura <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos a <strong>la</strong> autonomía y<br />

<strong>el</strong> saber. Ambos están íntimam<strong>en</strong>te r<strong>el</strong>acionados con lo <strong>la</strong>boral ya que es <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>el</strong>los “una exist<strong>en</strong>cia<br />

dominada por <strong>el</strong> trabajo”. 11 Los esc<strong>la</strong>vos africanos t<strong>en</strong>ían <strong>la</strong> mayor participación <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

11. Klein, Herbert S., <strong>La</strong> esc<strong>la</strong>vitud africana <strong>en</strong> América <strong>La</strong>tina y <strong>el</strong> Caribe. Madrid, Alianza Editorial, Alianza América,<br />

1986, págs. 107, 120.<br />

Silvia C. Mallo<br />

63

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!