26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

LA RUTA DEL ESCLAVO EN EL RÍO DE LA PLATA: SU HISTORIA Y SUS CONSECUENCIAS<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> Caribe cuyos p<strong>la</strong>ntadores resid<strong>en</strong> <strong>en</strong> Europa, propuso <strong>el</strong> esquema <strong>d<strong>el</strong></strong> mo<strong>de</strong>rno sistema<br />

mundo. 2<br />

Uno <strong>de</strong> <strong>su</strong>s críticos —Steve Stern— seña<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> década <strong>d<strong>el</strong></strong> nov<strong>en</strong>ta <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XX que<br />

Wallerstein no consi<strong>de</strong>ra <strong>la</strong> racionalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción minera <strong>en</strong> México y Perú. Allí, <strong>la</strong><br />

economía mundo es, sosti<strong>en</strong>e, sólo una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s variadas fuerzas g<strong>en</strong>eradoras <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

fuerza <strong>de</strong> trabajo y <strong>la</strong> economía <strong>en</strong> estas áreas periféricas. Recuerda que <strong>en</strong> México predominaron<br />

los trabajadores libres asa<strong>la</strong>riados indios o esc<strong>la</strong>vos africanos. En Perú <strong>en</strong> 1570, se reorganizó<br />

<strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra (mita), <strong>la</strong> división <strong>d<strong>el</strong></strong> trabajo y <strong>la</strong> tecnología (mercurio, etcétera)<br />

cuadruplicando <strong>la</strong> producción. También se organizó <strong>la</strong> economía <strong>de</strong> los espacios complem<strong>en</strong>tarios<br />

proveedores para <strong>el</strong> con<strong>su</strong>mo <strong>de</strong> los trabajadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> minería. Consi<strong>de</strong>ra que <strong>la</strong>s <strong>el</strong>ites<br />

locales <strong>de</strong>mostraron t<strong>en</strong>er intereses diverg<strong>en</strong>tes con los <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía mundo y <strong>su</strong>rgieron<br />

mercados regionales e interregionales. Asimismo, consi<strong>de</strong>ra que <strong>el</strong> autor olvida que se g<strong>en</strong>eró<br />

a<strong>de</strong>más un mercado indíg<strong>en</strong>a <strong>de</strong> producción, con<strong>su</strong>mo y especu<strong>la</strong>ción que se <strong>de</strong>sarrolló <strong>en</strong><br />

forma autónoma y que no se explica a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía mundo europea. 3<br />

Consi<strong>de</strong>rando <strong>la</strong> influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía mundo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntación, seña<strong>la</strong> que<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> cuestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra vincu<strong>la</strong>da a <strong>la</strong> producción azucarera brasileña, <strong>la</strong> utilización<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra africana se impone con posterioridad a 1630, esto es, a un siglo <strong>d<strong>el</strong></strong> comi<strong>en</strong>zo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> explotación azucarera. Muestra que fueron <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> in<strong>su</strong>fici<strong>en</strong>cia o posibilida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> explotación <strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra indíg<strong>en</strong>a masculina local, que llevó a que sean <strong>la</strong>s<br />

mujeres <strong>la</strong>s que cultivan <strong>la</strong> tierra forzándose <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra esc<strong>la</strong>va africana.<br />

Se reproduce <strong>el</strong> esquema <strong>de</strong> <strong>la</strong> inicial utilización <strong>de</strong> los ind<strong>en</strong>tured servants <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntaciones<br />

británicas <strong>d<strong>el</strong></strong> Caribe y <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>su</strong>r <strong>de</strong> los Estados Unidos y <strong>de</strong> los <strong>en</strong>gagés <strong>en</strong> <strong>la</strong>s colonias azucareras<br />

francesas, condicionando <strong>la</strong> incorporación <strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra africana <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> trata<br />

a otras posibilida<strong>de</strong>s alternativas <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar <strong>la</strong> producción.<br />

En <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía mundo y África, <strong>el</strong> tema recibió <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1940 <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

distintos estudiosos que <strong>de</strong>sestimaron <strong>la</strong> influ<strong>en</strong>cia africana <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> una economía<br />

mundo. <strong>La</strong> perspectiva africanista impulsó a <strong>su</strong> vez <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad, adaptaciones,<br />

<strong>el</strong>ecciones e iniciativa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los estudios <strong>de</strong> Ranger a partir <strong>de</strong> 1970. Otros historiadores africanos<br />

se interesaron exclusivam<strong>en</strong>te por <strong>la</strong> dinámica interna <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad africana, <strong>su</strong>s puntos <strong>de</strong><br />

partida y <strong>su</strong> propio proceso histórico. Pocos son los que se preocupan por ubicar a África <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

contexto mundial. Hopkins y Alpers resaltaron <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> los mercados mundiales africanos<br />

seña<strong>la</strong>ndo uno los aspectos positivos <strong>de</strong> <strong>su</strong> exist<strong>en</strong>cia, y <strong>el</strong> segundo como una condición<br />

negativa respecto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> un <strong>de</strong>sarrollo autónomo y equilibrado. <strong>La</strong>s teorías <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía mundo <strong>de</strong> Wallerstein fracasaron para explicar <strong>el</strong> proceso<br />

histórico africano. Phillip Curtin, Meil<strong>la</strong>soux, Manning, Fre<strong>de</strong>rick Cooper int<strong>en</strong>taron <strong>en</strong>tre <strong>la</strong><br />

2. Wallerstein, I. The Mo<strong>de</strong>rn World System. Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the<br />

Sixte<strong>en</strong>th C<strong>en</strong>tury, New York Aca<strong>de</strong>mic Press. 1974. Traducción <strong>en</strong> español El mo<strong>de</strong>rno sistema mundial. <strong>la</strong> agricultura capitalista<br />

y los oríg<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía-mundo europea <strong>en</strong> <strong>el</strong> siglo XVI. México, Ed. Siglo XXI, 1979. The Mo<strong>de</strong>rn World System II:<br />

Mercantilism and the consolidation of the european World Economy: 1600-1750. New York, Aca<strong>de</strong>mic Press, 1980.<br />

3. Stern, Steve, “Feudalism, Capitalism and the World System in te perspective of <strong>La</strong>tin America and the Caribbean” <strong>en</strong>:<br />

Cooper, F. , Isaacman, A.; Mallon, F: Roseberry, W y Stern, Steve. Confronting Historical Paradigms: Peasants, <strong>la</strong>bor and the<br />

capitalist World System in Africa and <strong>La</strong>tin America. Winsconsin, The University of Winsconsin Press, 1993, cap. 2, págs. 23-83.<br />

Silvia C. Mallo<br />

57

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!