La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LA RUTA DEL ESCLAVO EN EL RÍO DE LA PLATA: SU HISTORIA Y SUS CONSECUENCIAS<br />
los re<strong>su</strong>ltados, casi se ha borrado <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> diversidad cultural <strong>de</strong> los africanos y <strong>su</strong>s<br />
<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> Uruguay, como parte <strong>de</strong> una estrategia <strong>de</strong> acal<strong>la</strong>r lo difer<strong>en</strong>te con actos <strong>de</strong><br />
discriminación y racismo que <strong>de</strong>jó <strong>el</strong> colonialismo <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>Río</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>ta.<br />
Formalm<strong>en</strong>te libre <strong>el</strong> esc<strong>la</strong>vo, transformado <strong>en</strong> negro por <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong> c<strong>la</strong>ses, <strong>en</strong>contró<br />
gran<strong>de</strong>s dificulta<strong>de</strong>s para v<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>su</strong> fuerza <strong>de</strong> trabajo; <strong>su</strong> espacio <strong>de</strong> negociación fue limitado.<br />
Quedó <strong>su</strong>jeto a trabajos zafrales, <strong>de</strong> servicio y <strong>el</strong> mercado lo expulsó hacia los más <strong>de</strong>gradantes.<br />
Una nueva situación, <strong>la</strong> <strong>de</strong> ciudadano <strong>de</strong> segunda, recrea los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos culturales, sociales y<br />
raciales anteriores. Los preconceptos, a veces <strong>la</strong> segregación, marcan <strong>la</strong> condición <strong>su</strong>balterna, así<br />
como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> paternalismo y discursos ambiguos confund<strong>en</strong> a los negros, sometidos a<br />
una doble discriminación: por <strong>su</strong> condición socioeconómica y por <strong>su</strong> condición <strong>de</strong> negros.<br />
En Uruguay, <strong>el</strong> pueblo negro quedó sin base cultural propia, sin id<strong>en</strong>tidad que permitiera<br />
fom<strong>en</strong>tar <strong>su</strong> autoestima y, salvo <strong>la</strong>s imág<strong>en</strong>es folclóricas <strong>de</strong> algún texto esco<strong>la</strong>r, <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia<br />
<strong>d<strong>el</strong></strong> pueblo esc<strong>la</strong>vo y negro <strong>en</strong> <strong>la</strong> construcción <strong>d<strong>el</strong></strong> país está prácticam<strong>en</strong>te aus<strong>en</strong>te.<br />
<strong>La</strong> visión cultural y <strong>la</strong> manera <strong>de</strong> concebir <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia por parte <strong>de</strong> los africanos y <strong>su</strong>s<br />
<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes fueron sistemáticam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>spreciadas, a tal punto que cualquier manifestación<br />
propia fue mediatizada y estigmatizada como car<strong>en</strong>te <strong>de</strong> valor ci<strong>en</strong>tífico.<br />
Algunos textos cu<strong>en</strong>tan batal<strong>la</strong>s e hitos históricos don<strong>de</strong> se m<strong>en</strong>ciona <strong>la</strong> val<strong>en</strong>tía y se<br />
expresa <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los negros, pero <strong>en</strong> este caso, creemos que <strong>la</strong> val<strong>en</strong>tía es <strong>la</strong> restitución<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> dignidad personal y <strong>la</strong> libertad perdida, atrapadas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s estancias y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s casas <strong>de</strong> los<br />
patricios.<br />
Uruguay: mosaico multirracial<br />
El <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s comunida<strong>de</strong>s europeas <strong>en</strong> Uruguay <strong>de</strong>muestra que son <strong>el</strong><strong>la</strong>s <strong>la</strong>s que le<br />
dieron una impronta <strong>de</strong> progreso a <strong>la</strong> sociedad; los instrum<strong>en</strong>tos que se le brindaron <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
creación <strong>de</strong> cooperativas, socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> socorros mutuos, institutos <strong>de</strong> educación, conformación<br />
<strong>de</strong> sindicatos y gremios, partidos políticos, que construyeron <strong>la</strong> historia <strong>d<strong>el</strong></strong> Uruguay mo<strong>de</strong>rno.<br />
Des<strong>de</strong> esta óptica, <strong>el</strong> <strong>su</strong>strato común es <strong>la</strong> base cultural occid<strong>en</strong>tal, sin t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta a<br />
<strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas minorías. Nuestra pres<strong>en</strong>cia, como negros, es nu<strong>la</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>igión a <strong>la</strong> política,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> economía a <strong>la</strong>s artes. Todo <strong>el</strong> país parecería homogéneam<strong>en</strong>te europeo. Fuera <strong>de</strong> esa<br />
lectura quedan los indíg<strong>en</strong>as, los negros, así como todo aqu<strong>el</strong> que no haya t<strong>en</strong>ido <strong>la</strong> fuerza<br />
necesaria para hacer oír <strong>su</strong>s propuestas culturales difer<strong>en</strong>tes.<br />
<strong>La</strong> misma lógica se expresa nuevam<strong>en</strong>te. Todo lo que no responda a un padrón <strong>de</strong>terminado<br />
es mediatizado, sin vali<strong>de</strong>z ci<strong>en</strong>tífica no es repres<strong>en</strong>tativo, no está escrito, no existe. Nuestro<br />
lugar ha sido <strong>el</strong> <strong>de</strong> ser observados como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos folclóricos y carnavaleros, barr<strong>en</strong><strong>de</strong>ros,<br />
sirvi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Montevi<strong>de</strong>o, peones <strong>de</strong> estancia y milicos rasos <strong>de</strong> cuart<strong>el</strong>, <strong>el</strong> sector <strong>de</strong>sechable <strong>de</strong><br />
una sociedad <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo. Pagamos <strong>el</strong> precio <strong>de</strong> no ser numerosos, no formamos parte importante<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que conforman <strong>la</strong> economía <strong>d<strong>el</strong></strong> país; <strong>el</strong> sistema no tuvo necesidad <strong>de</strong><br />
aplicar los viol<strong>en</strong>tos métodos <strong>de</strong> discriminación conocidos <strong>en</strong> otros sitios.<br />
Pero sí ha existido un proceso <strong>de</strong> aculturación mediante <strong>el</strong> cual se han modificado aspectos<br />
<strong>su</strong>stanciales <strong>de</strong> <strong>la</strong> colectividad negra: <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> negros se conviert<strong>en</strong> <strong>en</strong> comparsas<br />
Romero J. Rodríguez<br />
261