26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

224<br />

No es <strong>de</strong> extrañar, por lo tanto, que al establecerse <strong>la</strong>s primeras colonias europeas <strong>en</strong><br />

América se hayan creado mercados para esc<strong>la</strong>vos. Este hecho, que <strong>en</strong> Europa hubiera sido banal,<br />

<strong>en</strong> América, don<strong>de</strong> <strong>la</strong> esc<strong>la</strong>vitud era prácticam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sconocida, dio lugar al <strong>de</strong>s<strong>en</strong>cad<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> procesos totalm<strong>en</strong>te nuevos para <strong>el</strong> contin<strong>en</strong>te. Algunos grupos nativos dominantes<br />

que ya conocían cierto tipo <strong>de</strong> r<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia personal, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral como consecu<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s victorias guerreras, aum<strong>en</strong>taron consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te <strong>el</strong> número <strong>de</strong> cautivos, ahora con<br />

<strong>el</strong> fin <strong>de</strong> v<strong>en</strong><strong>de</strong>rlos o pagar tributos a los “conquistadores” recién llegados.<br />

Así aparecieron sistemas <strong>de</strong> captura y comercialización <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong> varios lugares <strong>de</strong><br />

América <strong>d<strong>el</strong></strong> Norte, <strong>en</strong>tre los guaraní <strong>d<strong>el</strong></strong> pie <strong>de</strong> monte andino (chiriguanos izoceños), cerca <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

actual ciudad <strong>de</strong> Santa Cruz, Bolivia, que capturaban esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong>tre los chané, <strong>en</strong>tre los kadijeu<br />

<strong>de</strong> Mato Grosso que esc<strong>la</strong>vizaron a los ter<strong>en</strong>a, y <strong>en</strong> otros lugares.<br />

Es sabido que <strong>el</strong> mal l<strong>la</strong>mado “<strong>de</strong>scubrimi<strong>en</strong>to” <strong>de</strong> América tuvo que ver con <strong>la</strong> búsqueda<br />

<strong>de</strong> un camino comercial al Asia <strong>su</strong>rori<strong>en</strong>tal, fr<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> obstrucción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vías tradicionales <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

Medio Ori<strong>en</strong>te que <strong>en</strong> ese mom<strong>en</strong>to habían caído bajo dominio turco. <strong>La</strong> cultura medieval <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> época había g<strong>en</strong>erado una mitología <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s riquezas <strong>en</strong> países lejanos, <strong>de</strong> viajeros o<br />

caballeros que tras innumerables av<strong>en</strong>turas lograban conquistar fortunas y po<strong>de</strong>r. Españoles y<br />

portugueses llegaron a este contin<strong>en</strong>te, para <strong>el</strong>los <strong>de</strong>sconocido, buscando especias y oro, pero <strong>la</strong><br />

motivación principal <strong>de</strong> <strong>su</strong> conquista pasó a ser <strong>el</strong> cultivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> caña <strong>de</strong> azúcar.<br />

<strong>La</strong> caña <strong>de</strong> azúcar fue domesticada <strong>en</strong> <strong>la</strong> India, llegó a <strong>la</strong> p<strong>en</strong>ín<strong>su</strong><strong>la</strong> ibérica <strong>en</strong> <strong>el</strong> siglo XII,<br />

y fue introducida <strong>en</strong> <strong>la</strong>s is<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Ma<strong>de</strong>ira y luego Santo Tomé durante <strong>el</strong> siglo XV por los<br />

portugueses. En estas is<strong>la</strong>s se cultivó <strong>la</strong> caña int<strong>en</strong>sivam<strong>en</strong>te utilizando mano <strong>de</strong> obra esc<strong>la</strong>va<br />

guanche prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Is<strong>la</strong>s Canarias, reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te ocupadas a sangre y fuego por los<br />

reyes cast<strong>el</strong><strong>la</strong>nos, esc<strong>la</strong>vos moros, mayorm<strong>en</strong>te prisioneros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guerras <strong>de</strong> <strong>la</strong> “reconquista”<br />

españo<strong>la</strong>, y africanos traídos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s costas <strong>de</strong> Guinea. Los mayores r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>tos se lograron <strong>en</strong><br />

Ma<strong>de</strong>ira y Santo Tomé. Al terminar <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1450 <strong>el</strong> azúcar <strong>de</strong> Ma<strong>de</strong>ira se v<strong>en</strong>día <strong>en</strong><br />

Londres. En 1493 había och<strong>en</strong>ta ing<strong>en</strong>ios <strong>en</strong> <strong>la</strong> is<strong>la</strong> que producían dieciocho ton<strong>el</strong>adas anuales.<br />

<strong>La</strong>s pingües ganancias obt<strong>en</strong>idas por <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>d<strong>el</strong></strong> azúcar <strong>en</strong> Europa permitieron a los<br />

portugueses y <strong>su</strong>s socios españoles financiar ulteriores expediciones, <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><strong>la</strong>s <strong>la</strong>s que habrían<br />

<strong>de</strong> culminar con <strong>la</strong> conquista <strong>d<strong>el</strong></strong> contin<strong>en</strong>te americano.<br />

En todas <strong>la</strong>s colonias con <strong>su</strong><strong>el</strong>os y climas a<strong>de</strong>cuados, tanto españoles como portugueses<br />

establecieron p<strong>la</strong>ntaciones <strong>de</strong> caña <strong>de</strong> azúcar utilizando para <strong>el</strong>lo <strong>la</strong> mano <strong>de</strong> obra esc<strong>la</strong>va <strong>de</strong> los<br />

nativos que habitan estos países. Los españoles esc<strong>la</strong>vizaron <strong>de</strong>c<strong>en</strong>as <strong>de</strong> miles <strong>de</strong> taínos y caribes<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s is<strong>la</strong>s que contro<strong>la</strong>ban (Haití, Cuba, Puerto Rico), <strong>en</strong> América C<strong>en</strong>tral y Paria, y los<br />

portugueses hicieron lo propio con pob<strong>la</strong>ciones tupinikin, carijo, tupinambá, caeté y otras <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

costa <strong>d<strong>el</strong></strong> Brasil.<br />

<strong>La</strong> <strong>el</strong>iminación <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción indíg<strong>en</strong>a original <strong>de</strong> estas comarcas azucareras tuvo lugar<br />

rápidam<strong>en</strong>te. Los taínos <strong>de</strong> Cuba y Haití fueron reducidos <strong>de</strong> millones a ci<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> m<strong>en</strong>os <strong>de</strong><br />

medio siglo, algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Antil<strong>la</strong>s M<strong>en</strong>ores fueron vaciadas <strong>en</strong> tres o cuatro expediciones <strong>de</strong><br />

secuestro. Los portugueses obraron <strong>de</strong> modo parecido <strong>en</strong> <strong>su</strong>s “dominios” <strong>de</strong> Brasil <strong>el</strong>iminando<br />

<strong>la</strong>s Primeras Naciones <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> costa nor<strong>de</strong>stina <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Ceará hasta Ilheus <strong>en</strong> poco más <strong>de</strong><br />

cincu<strong>en</strong>ta años. Igual <strong>de</strong>stino corrieron los carijá y otros grupos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s costas meridionales,<br />

UNESCO<br />

TERCER PANEL

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!