La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
136<br />
<strong>su</strong> participación <strong>en</strong> <strong>el</strong> reparto <strong>d<strong>el</strong></strong> prestigio social. Es posible que los mor<strong>en</strong>os, amparados <strong>en</strong> <strong>su</strong><br />
fuero militar, hayan p<strong>la</strong>nteado cierta resist<strong>en</strong>cia ante <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong> discriminación predominantes.<br />
<strong>La</strong>s in<strong>su</strong>rrecciones armadas <strong>de</strong> 1846 y 1853 <strong>en</strong> Montevi<strong>de</strong>o, evid<strong>en</strong>cian <strong>el</strong> rol político<br />
cumplido por los batallones <strong>de</strong> mor<strong>en</strong>os durante y tras <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra, pues se establecieron<br />
como brazo armado <strong>de</strong> los grupos que se disputaban <strong>el</strong> control <strong>d<strong>el</strong></strong> país. <strong>La</strong>s <strong>de</strong>scripciones <strong>de</strong><br />
qui<strong>en</strong>es fueron v<strong>en</strong>cidos durante estos <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos igua<strong>la</strong>ron <strong>la</strong> “barbarie” <strong>de</strong> los negros a <strong>la</strong><br />
“cru<strong>el</strong>dad” <strong>de</strong> qui<strong>en</strong>es los comandaban, caracterizando esos episodios mediante <strong>el</strong> saqueo y <strong>la</strong><br />
matanza. En tanto <strong>el</strong> bando colorado se convirtió <strong>en</strong> <strong>el</strong> partido <strong>de</strong> gobierno y <strong>su</strong>s fuerzas se<br />
tornaron <strong>en</strong> <strong>el</strong> ejército profesional <strong>d<strong>el</strong></strong> Uruguay, <strong>la</strong> inclusión <strong>de</strong> los afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
fuerzas armadas redundó <strong>en</strong> <strong>su</strong> adscripción a ese bando. Algunos soldados u oficiales <strong>de</strong> orig<strong>en</strong><br />
africano pudieron establecer una r<strong>el</strong>ación cli<strong>en</strong>t<strong>el</strong>ar con los jefes colorados tras <strong>la</strong> Guerra Gran<strong>de</strong>,<br />
pues los últimos fueron los mandos <strong>d<strong>el</strong></strong> ejército estatal durante <strong>la</strong> segunda mitad <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo. <strong>La</strong><br />
leva <strong>de</strong> afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes fue una práctica <strong>de</strong> <strong>la</strong>rga duración. <strong>La</strong>s guerras civiles <strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda<br />
mitad <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XIX, así como <strong>la</strong> Guerra <strong>d<strong>el</strong></strong> Paraguay, afectaron <strong>la</strong> integridad <strong>de</strong>mográfica <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
comunidad negra.<br />
TABLA 4.<br />
Evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción negra, Minas, Rocha, Cerro <strong>La</strong>rgo. (1834-1855)<br />
Año Minas Rocha Cerro <strong>La</strong>rgo<br />
R<strong>el</strong>ación % <strong>de</strong> R<strong>el</strong>ación % <strong>de</strong> R<strong>el</strong>ación % <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />
masculinidad negra masculinidad negra masculinidad negra<br />
1834-1836 166 14% 143 29% 252 25%<br />
1854-1855 109 12% 98 14% s/d s/d<br />
Fu<strong>en</strong>te: u<strong>en</strong>te: Archivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nación, Fondo Archivo G<strong>en</strong>eral Administrativo, Libro Nº 273, Padrones <strong>de</strong><br />
Tacuarembó y Cerro <strong>La</strong>rgo, 1822, 1834, 1836; Libro Nº 283, Padrón <strong>de</strong> Maldonado y <strong>su</strong> jurisdicción, 1820-<br />
1834-1836; Libro Nº 285, Padrón <strong>de</strong> Maldonado y <strong>su</strong> jurisdicción, 1834; Libro Nº 282, Padrón <strong>de</strong> Maldonado<br />
y <strong>su</strong> jurisdicción, 1854-1857; Libro Nº 287 A, Padrón <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Minas <strong>de</strong> 1855. Nota: Los datos <strong>de</strong><br />
1834-1836 refier<strong>en</strong> sólo a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción esc<strong>la</strong>va. Se incluye a los d<strong>en</strong>ominados como “mor<strong>en</strong>os” y “pardos”.<br />
Para <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> Rocha <strong>en</strong> 1834 no se <strong>de</strong>terminó <strong>el</strong> sexo <strong>de</strong> 41 individuos, calcu<strong>la</strong>ndo <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> masculinidad<br />
sobre 489 mor<strong>en</strong>os.<br />
Debemos advertir <strong>la</strong> disminución tanto porc<strong>en</strong>tual como numérica <strong>de</strong> los habitantes <strong>de</strong><br />
orig<strong>en</strong> africano tras <strong>la</strong> Guerra Gran<strong>de</strong>. En <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Minas, <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción total <strong>en</strong><br />
1855 se había triplicado con r<strong>el</strong>ación a <strong>la</strong>s cifras <strong>de</strong> 1826, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong> cifra <strong>de</strong><br />
afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes sólo se había increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> un 94 por ci<strong>en</strong>to. Incluso lo ocurrido <strong>en</strong> los<br />
partidos <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong>su</strong>r <strong>de</strong> Minas parece <strong>de</strong>scribir una disminución <strong>en</strong> números absolutos <strong>de</strong> los mor<strong>en</strong>os<br />
y pardos. <strong>La</strong> pob<strong>la</strong>ción total <strong>de</strong> los partidos <strong>de</strong> Campanero, Soldado, Ca<strong>su</strong>pá, Malmarajá,<br />
Barriga Negra y Santa Lucía, creció un 61 por ci<strong>en</strong>to <strong>en</strong>tre 1826 y 1855, pero <strong>el</strong> número <strong>de</strong><br />
mor<strong>en</strong>os y pardos disminuyó <strong>en</strong> un 16 por ci<strong>en</strong>to. Mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción total <strong>de</strong> esos<br />
partidos creció <strong>de</strong> 1042 a 1684 habitantes, <strong>el</strong> número <strong>de</strong> afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes disminuyó <strong>de</strong> 143<br />
a 120 <strong>en</strong> igual período. Con r<strong>el</strong>ación a Rocha, también es posible advertir un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so tanto<br />
numérico como porc<strong>en</strong>tual <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción negra. El impacto <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra se evid<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
disminución abrupta <strong>de</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> masculinidad tanto <strong>en</strong> Minas como <strong>en</strong> Rocha. Ambas<br />
jurisdicciones contaban con una r<strong>el</strong>ación muy alta <strong>de</strong> masculinidad <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción esc<strong>la</strong>va<br />
UNESCO<br />
PRIMER PANEL