26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

126<br />

por <strong>la</strong> Campaña no podrá ser muy util al Vecindario”. Aunque se admitiera <strong>su</strong> condición <strong>de</strong><br />

libertad, los mor<strong>en</strong>os y pardos, al igual que indios, gauchos y “hombres <strong>su</strong><strong>el</strong>tos” <strong>de</strong>bían ser<br />

“disciplinados”. Al prejuicio étnico se <strong>su</strong>maba <strong>el</strong> temor al “<strong>de</strong>sord<strong>en</strong>” social. (Frega, 2004) En<br />

1830, meses antes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Jura <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución <strong>d<strong>el</strong></strong> Estado Ori<strong>en</strong>tal, se d<strong>en</strong>unció <strong>en</strong> <strong>la</strong> pr<strong>en</strong>sa <strong>la</strong><br />

discriminación <strong>de</strong> que eran objeto <strong>en</strong> <strong>la</strong>s escu<strong>el</strong>as públicas los pardos y mor<strong>en</strong>os. <strong>La</strong> respuesta <strong>de</strong><br />

uno <strong>de</strong> los miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Junta <strong>de</strong> Instrucción Pública fue terminante. En caso <strong>de</strong> acce<strong>de</strong>r a <strong>la</strong><br />

escu<strong>el</strong>a, <strong>de</strong>bían estar separados: “<strong>La</strong>s castas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> por ahora prog<strong>en</strong>itores incivilizados. Jóv<strong>en</strong>es<br />

groseros, ordinarios e inciviles no <strong>de</strong>b<strong>en</strong> hombrearse con qui<strong>en</strong>es una educación más estudiada les da<br />

un rango <strong>su</strong>perior”. (Vil<strong>la</strong>, M<strong>en</strong>dive, 1980)<br />

Aunque es posible afirmar un tratami<strong>en</strong>to más favorable a los esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong> aqu<strong>el</strong>los casos<br />

que llegaban directam<strong>en</strong>te a José Artigas, o bi<strong>en</strong> para aqu<strong>el</strong>los afro<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes que integraron<br />

batallones comunes y no los regimi<strong>en</strong>tos “<strong>de</strong> color”, no hubo cambios <strong>su</strong>stanciales respecto <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s formas <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> libertad <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> colonia y <strong>la</strong>s guerras <strong>de</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia. Aparec<strong>en</strong><br />

manumisiones gratuitas <strong>en</strong> algunos casos, <strong>en</strong> otros luego <strong>de</strong> tantos años <strong>de</strong> servicio o por compra,<br />

y no siempre <strong>la</strong> integración <strong>de</strong> regimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pardos y mor<strong>en</strong>os se tradujo <strong>en</strong> <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> carta <strong>de</strong> libertad. En algunos pleitos <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s se inclinaron a <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r los <strong>de</strong>rechos<br />

<strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos, pero <strong>en</strong> otros <strong>la</strong>s <strong>de</strong>moras, <strong>la</strong> interrupción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s actuaciones o <strong>la</strong>s resoluciones<br />

b<strong>en</strong>eficiaron a los amos. En cuanto a <strong>la</strong> <strong>de</strong>volución <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos, <strong>el</strong> criterio predominante parece<br />

haber sido <strong>el</strong> político, es <strong>de</strong>cir, se protegía <strong>la</strong> propiedad <strong>de</strong> los partidarios <strong>de</strong> <strong>la</strong> revolución y se<br />

requisaba -o se concedía <strong>la</strong> libertad- a los esc<strong>la</strong>vos <strong>de</strong> los <strong>en</strong>emigos. <strong>La</strong> coyuntura <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guerras<br />

<strong>de</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia, sin embargo, posibilitó que los esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong>contraran un espacio <strong>de</strong> libertad y<br />

<strong>en</strong> lo inmediato pudieran “<strong>de</strong>scontar” una parte <strong>d<strong>el</strong></strong> tiempo <strong>de</strong> opresión y discriminación. Pese<br />

a <strong>la</strong> inexist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> medidas g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> corte abolicionista, <strong>el</strong> ord<strong>en</strong> provisorio que proc<strong>la</strong>maba<br />

<strong>la</strong> revolución privilegiaba a los “más inf<strong>el</strong>ices” y así fue interpretado por los esc<strong>la</strong>vos, qui<strong>en</strong>es<br />

procuraron también <strong>su</strong>s propios caminos <strong>de</strong> liberación.<br />

Abolición y esc<strong>la</strong>vitud <strong>en</strong> tiempos <strong>de</strong> <strong>la</strong> república<br />

El <strong>Río</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>ta experim<strong>en</strong>tó tras <strong>la</strong> finalización <strong>d<strong>el</strong></strong> ciclo revolucionario una int<strong>en</strong>sa<br />

incorporación al mercado mundial. Este proceso se inició a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> comercialización <strong>en</strong> los<br />

mercados europeos, <strong>de</strong> los productos <strong>d<strong>el</strong></strong> complejo estanciero-sa<strong>la</strong><strong>de</strong>ril, lo cual dinamizó <strong>la</strong>s<br />

economías <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires, Montevi<strong>de</strong>o y Porto Alegre. El <strong>en</strong>torno rural que alim<strong>en</strong>tó <strong>la</strong><br />

dinámica <strong>de</strong> esos puertos, <strong>su</strong>frió algunos cambios tras <strong>la</strong> revolución. El <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s gran<strong>de</strong>s<br />

estancias <strong>en</strong> <strong>la</strong> campaña bonaer<strong>en</strong>se promovió <strong>la</strong> ampliación <strong>de</strong> po<strong>de</strong>res <strong>en</strong> sectores que terminarían<br />

confiando <strong>el</strong> gobierno a Juan Manu<strong>el</strong> <strong>de</strong> Rosas. <strong>La</strong> expansión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s haci<strong>en</strong>das brasileñas<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> Estado Ori<strong>en</strong>tal, junto al avance <strong>de</strong> <strong>la</strong> gana<strong>de</strong>ría <strong>en</strong> <strong>Río</strong> Gran<strong>de</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> Sur, fue <strong>el</strong> marco que<br />

propició <strong>el</strong> <strong>en</strong>sayo in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>tista <strong>de</strong> los farrapos. Ambos f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os, fueron expresión <strong>de</strong> un<br />

proceso que con matices afectaba a <strong>la</strong> región.<br />

Los núcleos estanciero-sa<strong>la</strong><strong>de</strong>riles promovieron durante <strong>el</strong> segundo tercio <strong>d<strong>el</strong></strong> siglo XIX<br />

<strong>el</strong> empleo <strong>de</strong> trabajadores forzados que habrían <strong>de</strong> increm<strong>en</strong>tar <strong>su</strong>s divid<strong>en</strong>dos. De este modo<br />

se reactivaron ciertas formas <strong>de</strong> trabajo coactivo a partir <strong>d<strong>el</strong></strong> re<strong>su</strong>rgimi<strong>en</strong>to <strong>d<strong>el</strong></strong> tráfico esc<strong>la</strong>vista<br />

UNESCO<br />

PRIMER PANEL

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!