26.04.2013 Views

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

122<br />

<strong>La</strong> formación <strong>de</strong> batallones <strong>de</strong> pardos y mor<strong>en</strong>os tampoco escapó a <strong>la</strong>s resist<strong>en</strong>cias<br />

<strong>de</strong> los amos <strong>en</strong> <strong>el</strong> bando ori<strong>en</strong>tal. Aun con los escasos datos exist<strong>en</strong>tes para <strong>el</strong> período es<br />

posible seña<strong>la</strong>r que <strong>el</strong> porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> hogares <strong>en</strong> los c<strong>en</strong>tros urbanos, que contaba con por<br />

lo m<strong>en</strong>os un esc<strong>la</strong>vo, rondaba <strong>el</strong> 45 por ci<strong>en</strong>to, tal como se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> los padrones <strong>de</strong><br />

San Carlos y Maldonado a comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1820. En Montevi<strong>de</strong>o <strong>la</strong> proporción<br />

<strong>de</strong> hogares con esc<strong>la</strong>vos seguram<strong>en</strong>te era mayor, <strong>en</strong> tanto que hacia 1819 se calcu<strong>la</strong>ba que<br />

constituían <strong>la</strong> cuarta parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción. 4 Esta “ext<strong>en</strong>sión” <strong>de</strong> <strong>la</strong> posesión <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos,<br />

aunque <strong>en</strong> pequeño número, llevó a que se dispusiera que <strong>la</strong> leva se aplicara a partir <strong>de</strong><br />

aqu<strong>el</strong>los propietarios <strong>de</strong> por lo m<strong>en</strong>os tres esc<strong>la</strong>vos, a los que se les tomaría uno. De allí <strong>en</strong><br />

más, a los que tuvieran cuatro se les tomaría dos, a los <strong>de</strong> cinco, tres, y así <strong>su</strong>cesivam<strong>en</strong>te.<br />

A los que t<strong>en</strong>ían dos o uno no se les tomó ninguno “por consi<strong>de</strong>ración a q. e los hort<strong>el</strong>anos no<br />

pued<strong>en</strong> estar sin m<strong>en</strong>os”, como indicaba Barreiro a Joaquín Suárez <strong>en</strong> agosto <strong>de</strong> 1816. Previ<strong>en</strong>do<br />

mayores quejas, recordaba Barreiro: “los negros van á servir <strong>en</strong> c<strong>la</strong>se <strong>de</strong> milicia, y por<br />

consequ<strong>en</strong>cia los amos los ti<strong>en</strong><strong>en</strong> siempre seguros y se les sacan con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> <strong>de</strong>sciplinarlos,<br />

arreg<strong>la</strong>rlos, y t<strong>en</strong>erlos listos para marchar á <strong>la</strong> primera ord<strong>en</strong>”. (Archivo Artigas, tomo XXXI,<br />

1998) Ahora bi<strong>en</strong>, <strong>la</strong>s resist<strong>en</strong>cias a <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> regimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pardos y mor<strong>en</strong>os iban<br />

más allá <strong>d<strong>el</strong></strong> rec<strong>la</strong>mo individual ante <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong>, consi<strong>de</strong>rado parte <strong>d<strong>el</strong></strong> capital.<br />

Encerraban un temor al “<strong>de</strong>sord<strong>en</strong> social” testimoniado por <strong>la</strong>s frecu<strong>en</strong>tes quejas ante los<br />

<strong>su</strong>puestos <strong>de</strong>smanes e indisciplina <strong>de</strong> tales regimi<strong>en</strong>tos, fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te por consi<strong>de</strong>rar<br />

al<strong>en</strong>tadas <strong>su</strong>s acciones por <strong>la</strong> dirig<strong>en</strong>cia artiguista. A pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quejas y evasiones, <strong>en</strong> una<br />

semana se reclutaron 390 esc<strong>la</strong>vos, y <strong>en</strong> <strong>la</strong> lista <strong>de</strong> revista <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1817 (previo al<br />

abandono <strong>de</strong> Montevi<strong>de</strong>o por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tropas ori<strong>en</strong>tales ante <strong>el</strong> avance portugués),<br />

<strong>su</strong>madas <strong>la</strong>s nuevas compañías a <strong>la</strong>s <strong>de</strong> mor<strong>en</strong>os y pardos libres <strong>de</strong> constitución anterior,<br />

totalizaron 555 p<strong>la</strong>zas <strong>de</strong> soldados, 72 <strong>de</strong> cabos, 14 <strong>de</strong> tambores y pitos y 39 <strong>de</strong> sarg<strong>en</strong>tos.<br />

(Frega, 2004)<br />

El reinicio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guerras <strong>de</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> territorio ori<strong>en</strong>tal, esta vez ante <strong>la</strong>s<br />

tropas brasileñas, convocó a los antiguos soldados <strong>de</strong> los regimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pardos y mor<strong>en</strong>os. En<br />

1825 se dictaron nuevas disposiciones para <strong>la</strong> “recolección <strong>de</strong> Todos los negros y pardos libres, y<br />

todos aqu<strong>el</strong>los que sean t<strong>en</strong>idos sin legítima propiedad que hubies<strong>en</strong> sido soldados” a los efectos <strong>de</strong><br />

incorporarlos al servicio militar. También <strong>en</strong> esta ocasión, los amos procuraron evadir por distintos<br />

medios estas disposiciones. (Díaz <strong>de</strong> Guerra, 1983) Culminada <strong>la</strong> guerra con Brasil tampoco<br />

se procedió a otorgar <strong>la</strong> libertad a aqu<strong>el</strong>los que habían participado, pues se les exigió un<br />

servicio mínimo <strong>de</strong> tres años; <strong>en</strong> caso contrario, serían <strong>de</strong>vu<strong>el</strong>tos a <strong>su</strong>s amos. (Martínez Montero,<br />

1940-1942)<br />

4. Dado <strong>el</strong> interés <strong>de</strong> los amos por ocultar los esc<strong>la</strong>vos (<strong>su</strong>jetos a <strong>la</strong> leva <strong>en</strong> <strong>la</strong> situación <strong>de</strong> guerra que se vivía),<br />

seguram<strong>en</strong>te <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos fuera mayor. Por otro <strong>la</strong>do, <strong>el</strong> padrón no refiere a mor<strong>en</strong>os y pardos libres, ni<br />

tampoco a libertos. Los padrones <strong>de</strong> Maldonado y San Carlos se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> <strong>el</strong> Archivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nación, Fondo<br />

Archivo G<strong>en</strong>eral Administrativo, Libro 283 y <strong>el</strong> <strong>de</strong> Montevi<strong>de</strong>o <strong>en</strong> <strong>el</strong> Libro 261.<br />

UNESCO<br />

PRIMER PANEL

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!