La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
La Ruta del Esclavo en el Río de la Plata: su ... - unesdoc - Unesco
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
116<br />
ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Provincias <strong>d<strong>el</strong></strong> Litoral (1831), <strong>la</strong> r<strong>en</strong>uncia <strong>de</strong> Pedro I y <strong>el</strong> inicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reg<strong>en</strong>cia<br />
(1831).<br />
En <strong>la</strong> segunda parte, realizada por Alex Borucki, Kar<strong>la</strong> Chagas y Natalia Stal<strong>la</strong>, se analiza<br />
<strong>la</strong> continuidad <strong>d<strong>el</strong></strong> tráfico <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos, <strong>el</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong> trabajo asociadas a <strong>la</strong><br />
esc<strong>la</strong>vitud, los contextos y características <strong>de</strong> <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> abolición dictadas <strong>en</strong> ambas oril<strong>la</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong><br />
<strong>Río</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>ta, y los mecanismos que llevaron a una prolongación institucional <strong>de</strong> <strong>la</strong>s formas <strong>de</strong><br />
trabajo forzado hasta dos décadas <strong>de</strong>spués <strong>d<strong>el</strong></strong> dictado <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera ley que había <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rado<br />
abolida <strong>la</strong> esc<strong>la</strong>vitud <strong>en</strong> Uruguay.<br />
Por último, se ha reunido <strong>en</strong> una cronología información acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> trata <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos y<br />
<strong>la</strong>s distintas medidas abolicionistas. Cabe seña<strong>la</strong>r que <strong>la</strong>s m<strong>en</strong>ciones al proceso <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Provincias<br />
Unidas/Confe<strong>de</strong>ración Arg<strong>en</strong>tina/República Arg<strong>en</strong>tina, fueron tomadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> bibliografía específica<br />
con<strong>su</strong>ltada, especialm<strong>en</strong>te los trabajos <strong>de</strong> Marta Goldberg (1976), George Reid Andrews<br />
(1989), Silva C. Mallo (1991) y Liliana Crespi (1995). Cierra <strong>el</strong> trabajo una bibliografía g<strong>en</strong>eral,<br />
plural <strong>en</strong> cuanto a <strong>en</strong>foques y rigor metodológico, a efectos <strong>de</strong> brindar al lector interesado<br />
algunas pistas para profundizar este abordaje.<br />
Abolición <strong>de</strong> <strong>la</strong> esc<strong>la</strong>vitud y guerras <strong>de</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>Río</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>ta<br />
En primer lugar, es necesario t<strong>en</strong>er pres<strong>en</strong>te que <strong>la</strong> abolición <strong>de</strong> <strong>la</strong> esc<strong>la</strong>vitud fue una<br />
conquista, no una concesión. Como ha estudiado Herbert Klein (1986), aun cuando, por ejemplo,<br />
se hubieran expandido <strong>la</strong>s voces que cond<strong>en</strong>aban esa brutal institución, o los sectores<br />
industriales rec<strong>la</strong>maran <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> fuerza <strong>de</strong> trabajo libre y <strong>la</strong> ampliación <strong>d<strong>el</strong></strong> pot<strong>en</strong>cial<br />
mercado <strong>de</strong> con<strong>su</strong>midores, “los amos p<strong>el</strong>earon o ap<strong>la</strong>zaron cada paso <strong>en</strong>caminado a <strong>la</strong> liberación<br />
<strong>de</strong> <strong>su</strong>s esc<strong>la</strong>vos”.<br />
En segundo término, <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> libertad <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos fue un complejo proceso<br />
<strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias individuales y colectivas que no admite una lectura unívoca y que implicó una<br />
diversidad <strong>de</strong> respuestas y reacciones. A <strong>la</strong>s medidas institucionales se <strong>su</strong>maron, complem<strong>en</strong>taron,<br />
presionaron u opusieron los diversos caminos <strong>de</strong> resist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los distintos grupos <strong>de</strong><br />
pob<strong>la</strong>ción esc<strong>la</strong>vizada.<br />
En tercer lugar, sin que <strong>el</strong>lo <strong>su</strong>ponga <strong>de</strong>sconocer experi<strong>en</strong>cias históricas anteriores, pue<strong>de</strong><br />
sost<strong>en</strong>erse que <strong>la</strong> coyuntura <strong>de</strong> <strong>la</strong>s guerras <strong>de</strong> in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia y los procesos <strong>de</strong> construcción<br />
estatal <strong>en</strong> Hispanoamérica favorecieron <strong>el</strong> recorrido <strong>de</strong> distintos “caminos <strong>de</strong> libertad”. <strong>La</strong> crisis<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> monarquía españo<strong>la</strong> <strong>de</strong>bilitó los <strong>la</strong>zos <strong>de</strong> control facilitando <strong>la</strong>s fugas, los movimi<strong>en</strong>tos<br />
revolucionarios requirieron <strong>la</strong> transformación <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>vos <strong>en</strong> “hombres <strong>de</strong> guerra” <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do<br />
ofrecer <strong>la</strong> libertad a cambio, <strong>la</strong>s proc<strong>la</strong>mas pres<strong>en</strong>taban <strong>la</strong> lucha como <strong>el</strong> “grito <strong>de</strong> los pueblos <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> América por <strong>su</strong> libertad” ambi<strong>en</strong>tando disposiciones que prohibían <strong>el</strong> tráfico <strong>de</strong> esc<strong>la</strong>vos y<br />
<strong>de</strong>c<strong>la</strong>raban que nadie nacería esc<strong>la</strong>vo. Ello no <strong>su</strong>pone <strong>de</strong>sconocer que los significados <strong>de</strong> los<br />
términos “libertad”, “patria”, y “nación” variaban <strong>en</strong> función <strong>de</strong> los intereses y posición <strong>de</strong><br />
qui<strong>en</strong> los estuviera <strong>en</strong>unciando, y que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s revoluciones hispanoamericanas <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, fueron<br />
especialm<strong>en</strong>te restrictivos <strong>en</strong> lo refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> institución <strong>de</strong> <strong>la</strong> esc<strong>la</strong>vitud. Bajo argum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />
UNESCO<br />
PRIMER PANEL