OBRAS DORS N° 1 de genièr de 1969 ... - Université de Provence

Aital se definís l'aculturacion occitana, qu'una literatura se'n pòt pas passar. L'equacion sociòlinguistica
d'un autor e de son legèire ven:
a + (P2 — Cq’) (ont Cq’ representa lo gras d'integracion a la totalitat occitana geografica e istorica)
(10). L'ideal seriá que i corresponguèsse una soma: p + (P2q — Cq). Aquò voldriá dire que
l'aculturacion occitana es facha pels Occitans en massa, sus la basi dels parlars actuals. Es la clau de tot
lo sistèma de la Renaissença d'òc, clau qu'es pas encara mesa, e mai se'n manca!
D'autre costat, i a pas ges d'exemple d'una aculturacion complèta, e l'integracion d'un autor a una
cultura es totjorn mai granda que non pas la del grop social sieu. Un autor es totjorn mal comprés
(11). Basta d'arribar a un ponch que permet lo fonccionament social de l'acte d'escriure.
d) Virem-nos ara del caire de P1. A condicion que son contengut siá plan definit, tal coma o es P2 (=
francés obligatòri aprés a l'escòla) e que siá pas mai un tèma de debat (debat sus l'ortografia, sus la
seleccion morfologica, sus l'adopcion d'un sistèma fonetic, d'un lexic de basi), intervendrà dins
l'equacion de l'autor, mas pas en ajustís, puslèu en contradiccion o en demeniment del parlar de natura.
Lo lengatge de l'escrivan serà un adobament original de a e de P1, del tip (a — P1).
Dins l'estat actual de la literatura d'òc, P1, incertan qu'incertan, es gaireben totjorn present, foguèsse pas
que per lo sistèma ortografic e la seleccion morfologica recomendats per l'I.E.O. L'ideal, del ponch de
vista d'un fonccionament perfièch d'un vehicul de pensada modèrna, seriá que P1 fixat radicalament aja
devorat a. Del costat de l'escrivan una aculturacion maximala seriá realizada. I auriá pas mai de parlar
de natura: dins lo lengatge, parlar e lenga serián venguts una sola realitat. L'artifici seriá vengut natura.
La question es realament pausada per lo desvolopament de la literatura. Era pausada tre lo sègle XIXen
quora un William Bonaparte Wyse, irlandés anglicizat, se meteguèt a escriure en occitan. La solucion
que causiguèt (l'adopcion del lengatge de l'escòla d'Avinhon) fasiá ipso facto passar aquel lengatge al
nivèl de lenga. Aital la solucion de generalizacion d'usança occitana d'un a (solucion Devoluy-Peyre)
es una aproximacion de la promocion definitiva del nivèl P1.
Es pausada ara doblament: per lo retorn de joves a l'usatge occitan, dins una situacion d'arroïnament de
las comunicacions entre parlars de natura; per la necessitat creada per la quita comunicacion
occitanista. Lo tèxt de l'I.E.O. citat çai-sobre s'explica per aquela situacion nòva.
Mas se pòt pas dire que la promocion d'un P1 siá uèi ajoncha. Çò que se destria es de contunh una
mèscla a — P1, ont a se demenís e se destenchura al crèis de P1.
e) Disèm se destenchura, per rendre compte de la valor estilistica de l'operacion. D'efièch un P1,
creacion intellectuala, es dins un moment d'elaboracion, pas gaire cargat d'estilistica. Es çò que se ditz
una lenga practica, que dins son fargament foguèt pas condicionada per de factors psicologics,
emocionals, e qu'es pas d'intrada capabla d'efièchs impressius. Al contra, los parlars de natura son
confles d'una estilistica (al sens de Bally). Dins lo movement reflèxe de la consciéncia occitana, aquela
estilistica es matèria per l'escrivèire d'una atencion rabida. E mai i a aquí tota una explicacion possibla
de la tematica literària d'òc: del sègle XVIen a uèi, los educats de l'escòla francesa que tornavan a
l'occitan, i cercavan una color, una fòrça, que lo francés, plaçat al nivèl de lenga, presentava pas mai,
pensavan (12) Encara uèi los escrivans occitans mai joves utilizan un banh de parlar per tornar trapar
una estilistica d'òc, que poirián pas destoscar endacòm mai.
L'aculturacion occitana es doncas ara un fach de tension coma totes los fachs d'istòria. Las equacions
que definisson los lengatges d'autors representan un equilibri sempre momentanèu e patetic, contestat
pels autres autors e per lo quite autor.
Ajustarem que l'aculturacion geograficò-istorica (lo factor C’) es tanplan portaira normalament
d’estilistica: l'estilistica dels parlars sonats a l'ajuda e l'estilistica de l'arcaïsme. Se comprendrà la
complexitat de l'escrich occitan, e mai l'atissament dels debats (13).
f) Demòra P3, la lenga vista pels linguistas, coma arquitectura dels parlars. Intervén pas ges al nivèl
dels parlars. L'intercomprehension orala se fa o se fa pas, a l'escart de las decisions paradigmaticas
dels dialectològs. Intervén pas tanpauc dins la consciéncia dels escrivans anteriors a l'establiment de
critèris linguistics scientifics, o dins la dels autors totalament incultes scientificament.
Mas intervén forçosament dins lo procès de la Renaissença dels sègles XIXen e XXen. Los escrivans
d'aquela pontannada an viscut al contacte de linguistas, e se sap coma la Revue des Langues Romanes,
entre 1870 e 1900 sostenguèt al còp los estudis de dialectologia e los esfòrces de la creacion
felibrenca.
Aquela associacion manquèt pas d'estre equivòca. D'efièch P3 se planteja entremitan a e P1.
L'argument linguistic pur pòt servir a l'elaboracion de la lenga comuna: es çò que se passèt amb Loïs
Alibert. P3 s'ajusta a P1 per l'enfortir. Al sens contra, pòt resistir a aquela elaboracion, al nom de la
curiositat dialectologica e de la realitat sociala. B. Sarrieu foguèt un grand dialectològ; lo sostén que