OBRAS DORS N° 1 de genièr de 1969 ... - Université de Provence

creacion del Felibritge. Aquela promocion, istoricament es una diferenciacion estrecha, a respièch de la
zona provençala centrala e maritima (lo domèni ont es establit lo reinatge dels trobaires) e mai a
respièch de la riba de drecha del Ròse (amb un pauc de simpatia per Nimes, ça que la). Es un cas
maximal d'identificacion de la lenga de comunicacion amb lo parlar de basi. Mas naturalament pas
d'identificacion totala: lo felibre avinhonenc escriu ges, mas, quaucarèn, e son parlar li dona /dzi/, /mæ/,
/kukur?n/.
D'aquí prendrà la partença un semi-localisme de l'escrich que s'espandirà quora lo Felibritge passarà
Ròse e Vidorle, aprèp 1870. La literatura felibrenca representarà, fins a Josèp Ros, un gras plan pichòt
d'integracion estructuranta occitana, d'interiorizacion, per tornar a la terminologia prepausada çai-sobre.
Es de bon veire qu'aquela manca es l'envèrs e la consequéncia de la desintegracion patesejanta, de
l'exteriorizacion, que capita de cap a la fin del sègle passat, mercé l'espandiment oral del francés en
Occitània.
Se n'arriba a una situacion limit, qu'es la dels armanacs felibrencs per exemple (de la Lauseta, de
Gasconha, patois de l'Ariège, etc...).
a1 — a2 — a3 — a4 — // etc...
p1 // p2 // p3 // p4 // etc…
p
La comunicacion dins l'escrich se fa segon de conoissenças inter-dialectalas que son censats d'aver los
legèires. Lo legèire ven un dialectològ amator.
Un autre tip de comunicacion es la promocion d'un parlar coma lenga. L'aventura foguèt assajada per
totes los mistralencs que volián far del parlar provençal illustrat per Mistral la lenga escricha
d'Occitània tota. Es la tèsi Devoluy-Peyre, que podèm, dins la situacion actuala d'anequeliment dels
rapòrts entre parlars, sistematizar aital:
p1 // p2 // p3 // p4 // etc...
p
Al sens rigorosament contrari, i auriá lo fargament d'una lenga sintetica en partent de la varietat dels
parlars, operacion artificiala e purament intellectuala, en laboratòri. S'atrobarà dins l'òbra de Valèri
Bernard, al moment de l'occitanisme d'aquel autor. Se tòrna trobar, logicament ligada al voler de
contrabatre lo nacionalisme linguistic francés per un autre nacionalisme, dins çò que recomenda uèi lo
Partit Nacionalista Occitan:
p1
p1 // p2 // p3 // p4 // etc…
p2
(ont P1 es la lenga unitària artificiala e P2 lo francés)
Aspècte maximal de la consciéncia-reflèxa, aquel occitan sintetic, cal pas s'estonar que presente las
caracteristicas mai desparièras del francés, glenadas dins los parlars e renfortidas per l'usança d'un
fonetisme que va fins a la notacion del sandhi: partin natsiunalist uxiton.
La solucion prepausada ara per l'Institut d'Estudis Occitans va dins una direccion parièra, amb la
correccion que desvolopa la pensada de L. Alibèrt e que vòl defugir l'artifici:
— Es un fach pro conegut de cadun de nosautres que, fins a la reforma linguistica d'Alibèrt, la norma
del bèl lengatge, esconduda qu'esconduda, conscienta o non, demorava lo francés. Quand un
patesejaire se riscava a escriure en òc, es lo francés que i anava quand l'occitan sufisiá pas. Es un autre
fach tanben pro clar, qu'aquela nòrma exogèna favoriguèt grandament l'esbrigalhament de la lenga. Se
sap que los Arabs cultivats, de còps que i a, preferisson parlar francés, pr'amor de la mirgalhadura
dialectala, e los Indos anglés. Se pausa donc alara, de mai en mai, lo problèma d'un renversament
sistematic d'aquela nòrma estrangièra, linguistica e estetica: la nòrma deu pas èstre en defòra d'un
sistèma linguistic, mas al dedins; deu pas anar a l'encontre d'aquel sistèma, mas dins son sens natural e
espontanèu (5).
III. — Lo tèxt que venèm de citar es d'importànci a granda per nòstra analisi, pr'amor qu'ajusta al critèri
linguistic del parlar de comunicacion, lo critèri estetic del beau langage, coma se disiá en francés un
còp èra, del lengatge bèl, çò disiá Godolin d'aquel temps d'ailà.
D'aquela manièra, se volèm rendre compte de l'acte d'escriure en occitan, tot çò que venèm de dire es de
reinterpretar segon lo qualitatiu, segon de nivèls.