21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

VII.<br />

El xéneru<br />

y el númberu<br />

86<br />

Pe<strong>la</strong> so parte, los sustantivos femeninos asóciense davezu a <strong>la</strong> terminación<br />

-a. Exemplos: <strong>la</strong> puerta, <strong>la</strong> orbayada, <strong>la</strong> berrida, <strong>la</strong> carbayeda, <strong>la</strong> roldana,<br />

<strong>la</strong> toliña, <strong>la</strong> rapaza.<br />

Les terminaciones -o, -e, -i y consonante (sacantes los casos mentaos enriba)<br />

lo mesmo s'asocien al masculín qu'al femenín. Exemplos: l'auto, <strong>la</strong><br />

mano; el ferre, <strong>la</strong> llebre; el rei, <strong>la</strong> llei; el camión, <strong>la</strong> esmolición; el favor,<br />

<strong>la</strong> calor; el l<strong>la</strong>gar, <strong>la</strong> figar; el xarabal, <strong>la</strong> canal; etc.<br />

De toes maneres, puen atopase esceiciones que contradicen lo dicho.<br />

Asina, hai masculinos qu'acaben en -a: el día, el cura, el problema.<br />

1.2 Axetivos masculinos y femeninos<br />

Pe<strong>la</strong> so parte, los axetivos puen presentase con xéneru variable (masculín<br />

o femenín) en concordancia o referencia a sustantivos <strong>de</strong>l mesmu xéneru.<br />

Pelo xeneral, los axetivos masculinos asóciense nel singu<strong>la</strong>r a terminaciones<br />

como -u, -án, -ín. Asina, malu, baxu; manguán, folgán; montesín, avilesín.<br />

Los axetivos femeninos, pel so l<strong>la</strong>u, asóciense xeneralmente nel singu<strong>la</strong>r<br />

a <strong>la</strong> terminación -a: ma<strong>la</strong>, folganzana, avilesina, fa<strong>la</strong>dora, etc. Sicasí, hai<br />

axetivos nos qu'esta terminación ye común a los dos xéneros, como en<br />

socialista, egoísta, etc.<br />

El restu <strong>de</strong> les terminaciones axetives posibles son comunes a masculín y<br />

a femenín: llibre, pelgar, xabaz, pe<strong>la</strong>nes, etc.<br />

1.3 Espresión <strong>de</strong>l xéneru nos sustantivos y axetivos<br />

En llinies xenerales, el xéneru masculín o femenín ofrez los siguientes formantes<br />

morfolóxicos nel singu<strong>la</strong>r: -U / -A (llobu, lloba), -U / -DA (moyáu,<br />

moyada; metíu, metida; carbayéu, carbayeda), -E / -A (xastre, xastra) y<br />

-Ø / -A (trabayador, trabayadora). Nos casos <strong>de</strong> sustantivos y axetivos que<br />

nun presenten diferencies <strong>de</strong> terminación pal masculín y pal femenín, atópense<br />

<strong>de</strong>llos morfemes amestaos baxo un mesmu formante o espresión:<br />

atleta, llibre. Darréu especifíquense con más <strong>de</strong>talle les terminaciones <strong>de</strong><br />

xéneru masculín y femenín:<br />

a) Masculín -U / femenín -A. Exemplos: el llobu, <strong>la</strong> lloba; el neñu, <strong>la</strong> neña;<br />

el furacu, <strong>la</strong> furaca; malu, ma<strong>la</strong>; xustu, xusta; mariellu, mariel<strong>la</strong>. Nesti<br />

casu atópense tamién -ÉU (o -EU) / -EA (européu, europea; feu, fea),<br />

-UDU / -UDA (ñarigudu, ñariguda; carnudu, carnuda), -DERU / -DERA (el

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!