Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

1.3 Axetivación del sustantivu
Los sustantivos puen tresponese a la categoría sintáctica d'axetivu, xeneralmente
per aciu de preposiciones. El sintagma resultante ta capacitáu pa
exercer les funciones propies del axetivu, como ye la de subordináu del
nome. Por exemplu: los argayos de ñeve son peligrosos, la xente con dineru
viaxa permuncho, a María nun-y gusta'l pan ensin sal.
Ha tenese en cuenta qu'esta axetivación pue sufrila non solo un nome
(como ye'l casu de los exemplos d'enriba), sinón tamién un axetivu sustantiváu:
el preciu del mariellu nun ye mui altu, esti recambiu ye de la llarga.
O una oración sustantivada: el mieu de que lu descubrieren, la dulda
de si va facer bon tiempu.
2
2.1 Carauterístiques xenerales
L'axetivu
2.1.1 TRAZOS MOFOLÓXICOS
L'axetivu ye la categoría sintáctica qu'exerce autónomamente les funciones
d'elementu subordináu nominal, d'atributu y d'atributu del suxetu y del
complementu direutu. Exemplos: el páxaru mariellu, el páxaru ye guapu,
la neña llegó afamiada, trai terecíes les manes.
Lo mesmo que'l sustantivu, nel axetivu estrémense dos partes bien definíes:
el lexema o raíz, qu'aporta'l significáu básicu; y los morfemes, que sirven
de llazos de rellación con otros elementos de la oración. Asina:
mariell-u, guap-a, blanc-o, llarg-os, anch-es.
El lexema o raíz ye la base del axetivu; el so conteníu fai referencia a cualidaes
o determinaciones de mui diverses menes, atribuyíes al sustantivu
al qu'acompañen.
L'axetivu presenta los siguientes morfemes:
- El xéneru masculín, femenín y neutru. El xéneru masculín o femenín del
axetivu ye siempre repercusión del que presente'l sustantivu col que concuerde.
El xéneru neutru apaez cuando l'axetivu, allugándose pospuestu al
sustantivu o como atributivu, entra en concordancia con un sustantivu non
cuntable; tamién apaez precedíu del artículu neutru. Nestos casos, el xéne-
VI.
El nome
y l’axetivu
79