Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

VI.
El nome
y l’axetivu
76
*ocho carnes, *nueve fumos, etc.). Nun ha confundise non cuntable con
coleutivu: los sustantivos carne o fumu son non cuntables, pero nun son
coleutivos.
Hai dos menes de sustantivos non cuntables:
a) Sustantivos siempre non cuntables.
Estos sustantivos faen siempre referencia a una realidá xenérica o a un
conxuntu indetermináu. Polo tanto, nunca nun puen ser cuntables. Ye'l
casu de sustantivos como lleche, dineru, xente, ropa, lleña, sidra, ferruñu,
aceite, carne, ganáu, sable, fumu, fariña, nieve, xelu, folla, repla, barru,
magaya, cuchu, gandaya, etc.
b) Sustantivos unes vegaes cuntables y otres non cuntables.
Munchos sustantivos, refiriéndose al mesmu tipu de realidá, puen ser cuntables
nunos contestos y non cuntables n'otros. Nestos casos, produzse un
distintu significáu: elementu individual o realidá xenérica. Ye'l casu de
sustantivos como fueya, piedra, papel, pera, café, güesu, etc. Exemplos:
metió una fueya seca en llibru, pero ta tol suelu enllenu de fueya seco; dio
-y con una piedra menuda en güeyu, pero a la vera'l ríu hai muncha piedra
menudo; anotó'l teléfonu nun papel blancu que-y apurrieron, pero
baxó a la llibrería a mercar papel blanco; nun comí más qu'una pera
madura, pero llegó un camión cargáu de pera maduro; el café calentino
sabe perbién, pero tomé un café calentín nun pocillu; ye un adornu de
güesu duro, pero el perru nun pue royer esi güesu duru.
L'ambivalencia d'estos sustantivos débese a emplegase'l mesmu vocablu
pa referinos al elementu individual y a la realidá xenérica.
Como fechu xeneral, estos sustantivos nun camuden la so terminación por
ser cuntables o non cuntables. Sicasí, na llingua falada fáenlo dellos sustantivos,
que presenten un final en -u si son cuntables, opuestu a un final
en -o si son non cuntables. Dada la gran inestabilidá y variabilidá que nesti
aspeutu s'atopa na fala de les diverses zones, nel asturianu escritu aconséyase
facer esa estremación nestos tres casos: fierru "un oxetu" / fierro
"metal", pelu "ún solu" / pelo "conxuntu indetermináu de pelos, el material"
y filu "ún solu" / filo "el material".
El fechu de qu'un sustantivu seya cuntable o non cuntable tien repercusiones
tanto na concordancia col axetivu o nel referente pronominal, como
nel so funcionamientu na oración; ver XXII.2.3.2 y XXIV.4.1.1.