Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
Gramática - Academia de la Llingua Asturiana Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
V. L’acentu 70 Pa él el dineru nun val cosa. Les mas pidíen más proteición pa los fíos, mas nun-yos la dieron. Nun t'enfotes nél nin nel hermanu. Nós nun nos quexamos d'ello. Nun lu guardes nun caxón; nun lu guardes nún. Esi regalu ye pa pá. Los pas aconceyáronse ayeri. Nun sé nada. María, sé bona. Nun se para na cai del fríu que fai. ¿Vas segar esi cachu prau? Sí, si m'eches un gabitu. Los neños tán tan tranquilinos... Vieno un tren cargáu. Vieno ún. Vieno ún cargáu de mazanes. Vós nun vos averáis a ella. Xuan ya María yá cortexaben daquella. c) El numberal tres acentúase (trés) si asina s'evita una confusión cola presposición tres. Exemplos: marcharon tres d'ellos "detrás d'ellos" / marcharon trés d'ellos "non cuatro", andaben tres llobos y raposos "detrás de llobos y raposos" / andaben trés llobos y raposos "3 llobos". d) La conxunción o acentúase cuando s'atopa ente cifres arábigues, col oxetu de nun la confundir col númberu "0". Exemplos: 2 ó 3. Pero: dos o tres, diez o venti. e) Los conxuntos resultantes de xuntar un prefixu a una pallabra monosílaba lleven acentu si se cumple la norma xeneral d'acentuación d'agudes. Exemplos: ella fai, pero ella desfái; bien, pero perbién; son, pero persón; feu, pero perféu; ella cai, pero ella recái; llau, pero treslláu; ella pon, pero ella trespón; etc. 3.6.2 ACENTUACIÓN D’INTERROGATIVOS Y ESCLAMATIVOS Los interrogativos y esclamativos lleven toos acentu, estremándose asina na escritura de los relativos; ver XVIII.1.2. D'esta miente: - Interrogativos y esclamativos: qué; quién; cómo; cuántu, cuánta, cuánto, cuántos, cuántes; cuándo; ónde; ú, aú; cuál o cuálu, cuála, cuálo, cuálos, cuáles. - Relativos: que; quien; como; cuantu, cuanta, cuanto, cuantos, cuantes; cuando; onde; u, au. 3.6.3 ACENTUACIÓN DE LOS PRONOMES DEMOSTRATIVOS Los demostrativos masculinos y femeninos, cuando funcionen como pronomes, acentúense si asina se desanicia toa posibilidá de confusión nuna oración concreta. En casu contrariu, nun ye obligatorio; ver IX.1. Por
exemplu, nun enunciáu como con esta fala entenderíase esta como axetivu y fala como sustantivu; pero nel enunciáu con ésta fala, el demostrativu ésta nun podría ser más que pronome y fala verbu. Otros exemplos: toi sintiendo esi cantar "esa canción" / toi sintiendo ési cantar "cómo canta esi". Nun hai, entós, nenguna obligación d'acentuar los pronomes demostrativos n'exemplos como éstos: aquella que faló ayeri ye la muyer; esos dexaron un bon esbilladeru equí; tuvo de parpayuela con eses. 3.6.4 PREPOSICIONES ENTE Y ÉNTE Ente y énte son dos preposiciones distintes. La preposición ente equival a "ente medies de", n'oraciones como púnxose ente l'armariu y la parede. La preposición énte ye variante de ante, y equival a "delantre de": axuntáronse énte la casa'l conceyu o axuntáronse ante la casa'l conceyu. Ver XIX.4.2. V. L’acentu 71
- Page 19 and 20: f) Pa indicar qu'una pallabra sigue
- Page 21 and 22: c) La omisión de daqué que nun se
- Page 23 and 24: 1 Les vocales Sistema vocálicu El
- Page 25 and 26: En munches ocasiones podrá duldase
- Page 27 and 28: ) N'otres munches ocasiones, la «i
- Page 29 and 30: a) Escribiráse «u» cuando una pa
- Page 31 and 32: gua escrita nos plurales de diversu
- Page 33 and 34: k) Na 1ª persona del singular del
- Page 35 and 36: vocal final de pallabra con otra in
- Page 37 and 38: 1.3 Fonema /ĉ/ El fonema /ĉ/, rea
- Page 39 and 40: - Cuando s'asitia al comienzu de pa
- Page 41 and 42: 1.15 Fonema /n/ El fonema /n/, real
- Page 43 and 44: Los fonemes /r/ y /r- / nun s'opone
- Page 45 and 46: ) Na terminación -eda. Exemplos: c
- Page 47 and 48: que representen, respeutivamente /
- Page 49 and 50: 2.11 Lletres «r» y «rr» Na escr
- Page 51 and 52: 1 La sílaba Carauterístiques xene
- Page 53 and 54: Exemplos: traéi, Faéu, creáis, e
- Page 55 and 56: Ye d'observar que les lleis combina
- Page 57 and 58: D'esta miente, escribiránse con «
- Page 59 and 60: 4.5 Adautación de p final de síla
- Page 61 and 62: d) La «-b» final de pallabra calt
- Page 63 and 64: -bsc- > -sc-: escuru, ascisa -bst-
- Page 65 and 66: 1 L'acentu Carauterístiques del ac
- Page 67 and 68: a) Toles pallabres agudes acabaes e
- Page 69: Nos compuestos xebraos por guión c
- Page 73 and 74: Morfoloxía 73
- Page 75 and 76: midíes y percibíes polos sentíos
- Page 77 and 78: 1.2.4 NOMES COMUNES Y NOMES PROPIOS
- Page 79 and 80: 1.3 Axetivación del sustantivu Los
- Page 81 and 82: interrogativos (¿qué camín?, ¿c
- Page 83 and 84: 2.4 Sustantivación del axetivu Un
- Page 85 and 86: 1 El xéneru y el númberu El xéne
- Page 87 and 88: panaderu, la panadera; facederu, fa
- Page 89 and 90: pertenecen a los que presenten vari
- Page 91 and 92: 3 El númberu. Singular y plural El
- Page 93 and 94: -DERU / -DEROS: l'atechaderu, los a
- Page 95 and 96: pá bonal, pas bonales; él ye mang
- Page 97 and 98: 1 L'artículu tien estes formes: L'
- Page 99 and 100: otres, son dambos. Por exemplu, pel
- Page 101 and 102: L'artículu apaez siempre asociáu
- Page 103 and 104: 1 Los demostrativos Formes de los d
- Page 105 and 106: pospuestos (l'home esti, la muyer e
- Page 107 and 108: 1 Los posesivos Formes de los poses
- Page 109 and 110: Exemplos: - El neñu mio, el neñu
- Page 111 and 112: ances a "les esperances d'ellos o d
- Page 113 and 114: 4 Ye la casa d'él o d'elli Ye la c
- Page 115 and 116: 1 Los indefiníos Carauterístiques
- Page 117 and 118: ellos dixeron lo que-yos paeció; l
- Page 119 and 120: finíos establecen una comparanza,
V.<br />
L’acentu<br />
70<br />
Pa él el dineru nun val cosa.<br />
Les mas pidíen más proteición pa los fíos, mas nun-yos <strong>la</strong> dieron.<br />
Nun t'enfotes nél nin nel hermanu.<br />
Nós nun nos quexamos d'ello.<br />
Nun lu guar<strong>de</strong>s nun caxón; nun lu guar<strong>de</strong>s nún.<br />
Esi regalu ye pa pá. Los pas aconceyáronse ayeri.<br />
Nun sé nada. María, sé bona. Nun se para na cai <strong>de</strong>l fríu que fai.<br />
¿Vas segar esi cachu prau? Sí, si m'eches un gabitu.<br />
Los neños tán tan tranquilinos...<br />
Vieno un tren cargáu. Vieno ún. Vieno ún cargáu <strong>de</strong> mazanes.<br />
Vós nun vos averáis a el<strong>la</strong>.<br />
Xuan ya María yá cortexaben daquel<strong>la</strong>.<br />
c) El numberal tres acentúase (trés) si asina s'evita una confusión co<strong>la</strong><br />
presposición tres. Exemplos: marcharon tres d'ellos "<strong>de</strong>trás d'ellos" /<br />
marcharon trés d'ellos "non cuatro", andaben tres llobos y raposos<br />
"<strong>de</strong>trás <strong>de</strong> llobos y raposos" / andaben trés llobos y raposos "3 llobos".<br />
d) La conxunción o acentúase cuando s'atopa ente cifres arábigues, col<br />
oxetu <strong>de</strong> nun <strong>la</strong> confundir col númberu "0". Exemplos: 2 ó 3. Pero: dos<br />
o tres, diez o venti.<br />
e) Los conxuntos resultantes <strong>de</strong> xuntar un prefixu a una pal<strong>la</strong>bra monosí<strong>la</strong>ba<br />
lleven acentu si se cumple <strong>la</strong> norma xeneral d'acentuación d'agu<strong>de</strong>s.<br />
Exemplos: el<strong>la</strong> fai, pero el<strong>la</strong> <strong>de</strong>sfái; bien, pero perbién; son, pero<br />
persón; feu, pero perféu; el<strong>la</strong> cai, pero el<strong>la</strong> recái; l<strong>la</strong>u, pero treslláu;<br />
el<strong>la</strong> pon, pero el<strong>la</strong> trespón; etc.<br />
3.6.2 ACENTUACIÓN D’INTERROGATIVOS Y ESCLAMATIVOS<br />
Los interrogativos y esc<strong>la</strong>mativos lleven toos acentu, estremándose asina<br />
na escritura <strong>de</strong> los re<strong>la</strong>tivos; ver XVIII.1.2. D'esta miente:<br />
- Interrogativos y esc<strong>la</strong>mativos: qué; quién; cómo; cuántu, cuánta, cuánto,<br />
cuántos, cuántes; cuándo; ón<strong>de</strong>; ú, aú; cuál o cuálu, cuá<strong>la</strong>, cuálo, cuálos,<br />
cuáles.<br />
- Re<strong>la</strong>tivos: que; quien; como; cuantu, cuanta, cuanto, cuantos, cuantes;<br />
cuando; on<strong>de</strong>; u, au.<br />
3.6.3 ACENTUACIÓN DE LOS PRONOMES DEMOSTRATIVOS<br />
Los <strong>de</strong>mostrativos masculinos y femeninos, cuando funcionen como pronomes,<br />
acentúense si asina se <strong>de</strong>sanicia toa posibilidá <strong>de</strong> confusión nuna<br />
oración concreta. En casu contrariu, nun ye obligatorio; ver IX.1. Por