21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

IV.<br />

La sí<strong>la</strong>ba<br />

64<br />

- N'allugamientu final <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bra: bórax, cóccix, tórax, sílex, etc.<br />

- Cuando va en posición intervocálica o <strong>de</strong><strong>la</strong>ntre <strong>de</strong> h muda: anexu, bauxita,<br />

boxéu, complexu, convexu, coxis, exame, exerciciu, exércitu, exhibir,<br />

exiliu, existir, éxitu, éxodu, exoftalmia, exogamia, exóticu, fixar,<br />

heterodoxu, hexaedru, hexágonu, hexámetru, hexasí<strong>la</strong>bu, léxicu, maxi<strong>la</strong>r,<br />

nexu, praxis, óxidu, prefixu, próximu, reflexivu, sexu, sintaxis, sufixu,<br />

taxi, tóxicu, etc.<br />

Ha tenese en cuenta que les pal<strong>la</strong>bres qu'amuesen orixinariamente les terminaciones<br />

«-xia», «-xion» adáutense n'asturianu como -xa, -xón.<br />

Exemplos: anorexa, asfixa, asfixar, ga<strong>la</strong>xa, heterodoxa, papiroflexa, anexón,<br />

conexón, crucifixón, complexón, reflexón, etc. Lo mesmo asoce<strong>de</strong><br />

coles qu’orixinariamente presenten una secuencia «xi» + vocal: axoloxía,<br />

axoma, axomáticu.<br />

- Nes pal<strong>la</strong>bres qu’entamen pel prefixu ex-: ex-conceyal, ex-ministru, exconseyeru,<br />

etc.<br />

Sicasí, adáutense con «s»:<br />

- Cuando <strong>la</strong> «x» orixinaria queda <strong>de</strong><strong>la</strong>ntre consonante dientro <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra :<br />

esceición, escelente, escesu, esc<strong>la</strong>mar, esclusivu, escursión, espedición,<br />

esperimentu, espertu, esplicar, esplorador, esplotación, esponer, esposición,<br />

esterior, estraordinariu, estraterrestre, etc. Y tamién pal<strong>la</strong>bres<br />

diverses en que <strong>la</strong> «x» orixinaria s’atopa en final <strong>de</strong> sí<strong>la</strong>ba: sestu, testu,<br />

yustapuestu, etc.<br />

Ye posible <strong>la</strong> doble grafía nos siguientes exemplos: esame ~ exame, esaxerar<br />

~ exaxerar, esixir ~ exixir, osíxenu ~ oxíxenu, esistir ~ existir, ésitu ~ éxitu.<br />

c) Adáutense con / s/ (lletra «x») <strong>de</strong>lles pal<strong>la</strong>bres cultes qu'en griegu o en<br />

l<strong>la</strong>tín s'escriben con i consonántica o hi.<br />

Exemplos: axacente, axetivu, conxetura, coxuntura, dixuntu, dixuntivu,<br />

inxuria, maxestá, maxestáticu, oxetu, suxetu, xerarquía, xurisdicción, etc.<br />

N'otros casos l'adautación faise per aciu <strong>de</strong>l fonema /y/ (lletra «y»): proyeutu,<br />

yodu, inyeición, peyorativu, trayeutu, trayectoria.<br />

d) L'adautación con / s/ (lletra «x») ye <strong>la</strong> que se fai con pal<strong>la</strong>bres emprestaes<br />

que nes llingües d'orixe tienen [x] ("jota"), [ s], [ z] o [d z].<br />

Exemplos: xarré, xalé, xofer, xampán, xardín, xamón, xefe, clixé, xampiñón,<br />

bolxevique, xerez, etc.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!