Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

que representen, respeutivamente / s/ y /s/. El so valor distintivu apaez
claru nestes pareyes de pallabres: xana / sana, xustu / sustu, roxa / rosa,
caxa / casa, paxu / pasu, coxa / cosa, pexe / pese, llixu / llisu, mexa /
mesa, poxa / posa, ruxa / rusa, raxa / rasa, rixu / risu, Tuxa / tusa, baxu
/ vasu, etc.
Darréu que'l fonema / s/ ye asemeyáu fonéticamente a /s/ y a /si/, tendráse
procuru n'estremar na escritura: casina "casa pequeña" / caxina "caxa
pequeña, vaina"; Siana "nome de llugar" / xana "personaxe mitolóxicu";
siente "3ª p. del sg. del pres. d'ind. del verbu sentir" / xente "conxuntu de
persones", sienra "terrén" / xenra "casada col fíu"; etc.
Sicasí, danse casos en qu'equivalen dafechu: sierru o xerru, ensamar o
enxamar, insertar o inxertar, subir o xubir, vesiga o vexiga, tisera o tixera.
2.9 Lletres «ll» y «y»
La llingua normativa caltién como dos fonemes estremaos /l/ y /y/, motivu
pol que curiará nun confundir enxamás les sos grafíes. Asina, la norma
escrita nun fai otra cosa que reflexar la pronunciación tradicional del asturianu,
conservada polos meyores falantes.
Ha tenese en cuenta'l valor distintivu de /l/ y /y/, como pue vese nestes
parexes de pallabres: esfollar / esfoyar, fuelles / fueyes, muelles / mueyes,
rallu / rayu, llera / yera, olla / oya, falla / faya, gallu / gayu, callo / cayo,
fallucu / fayucu, tallu / tayu, Viella / vieya, etc.
a) Dígrafu «ll».
A mou orientativu, pue indicase lo que vien darréu:
- En principiu de pallabra, ye muncho más frecuente la presencia de
«ll-» que de «y-». Exemplos: llobu, llingua, llombu, llargu, lluna, llavar,
llevar, llamar, llimiagu, lluz, Llastres (pero yelsu, yo yera).
- La «ll» apaez nel sufixu o terminación -iellu, -iella, -iello. Asina,
mariellu -a -o, portiella, castiellu, reciella, tortiella, duviellu, fariellu,
Casielles, etc. (pero vieyu -a -o). Ha tenese en cuenta, de toes maneres,
qu'en dellos casos esa terminación alterna con -iyu, -iya, -iyo
(tamién -íu -ía -ío): Castiella o Castiya (Castía), rodiella o rodiya
(rodía), etc.
- Tres de consonante ye enforma más frecuente «ll» que «y».
Exemplos: pesllar, parllar, apusllar, burlla, garllar, islla, enllordiar
(pero tenyera, nenyures, cuenya).
III.
Les consonantes
47