Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XXIV.
Les oraciones
atributives
376
"ad sensum" o pel sentíu con un atributu (y verbu) en plural, lo qu'apuerta
dacuando si'l suxetu ye un sustantivu de conteníu coleutivu: la xente
d'esti barriu son trabayadores, el restu yeren pescadores. Considérase,
sicasí, que nestos casos la concordancia más correuta ha ser en singular.
Tamién s'establez una concordancia de masculín / femenín / neutru; nestos
casos, les normes de concordancia son les mesmes que les del términu
subordináu pospuestu al nucleu (ver XXII.2.3.2): el neñu ye malu, los
neños son llistos, el güelu ta murniu, los güelos tán murnios, tien enllenu'l
caxón / la neña ye mala, les neñes son llistes, la güela ta murnia, les güeles
tán murnies, tien enllena la caxa / el carbón ye malo, la ropa ta tendío.
4.1.1 TÉRMINOS PRINCIPALES NA CONCORDANCIA NEUTRA
DEL ATRIBUTU
Un axetivu en función d'atributu tien de concordar en neutru si'l términu
principal (suxetu léxicu o complementu direutu) respuende a dalgunes de
les siguientes carauterístiques:
A) SUSTANTIVOS NON CUNTABLES
La concordancia neutra establezse independientemente del xéneru del sustantivu.
Exemplos: la ropa ta tendío, el dineru ta bien guardao, el carbón
d'esa mina ye duro, esa lleña que pañó Xuan ta bastante seco, l'agua sal
fresquino, esa sidra nun ta malo, taba la xente bastante allocao, esi aceite
paezme mui caro, el ganáu yá ta metío na corte, quedará tola arena
moyao, la herba yá ta curao, la carne quedó bien asao, el vinu que traxisti
ye tinto, la lleche ta cuayao, el fumu yera blanco, la xente tovía ye mozo.
Han tenese en cuenta los sustantivos que puen alternar usos cuntables con
non cuntables: l'únicu café que tomé taba calentín, la fueya qu'arrincó del
árbol taba seca, la piedra que se-y metió en zapatu ye menuda, etc., pero
el café de Brasil ye rico, la fueya qu'estraba'l suelu taba seco, la piedra
qu'echaron en camín ye menudo, etc.
B) SUSTANTIVOS DE CONTENÍU NEUTRU PROCEDENTES
D’AXETIVOS
Los axetivos convertíos dafechu en sustantivos de conteníu neutru piden
concordancia neutra nel atributu: el blancu (la blancura) vémoslo bien
emplegao como símbolu de pureza, el negru (la negrura) ye bien tristono
pa esti mueble, l'anchu (l'anchor, l'anchura) d'esti edificiu ta bien midío, el
llargu (la llargor, la llargura) ta anotao, el fríu (la friúra) ye malo d'aguantar,
l'asturianu suena perbien si ta bien falao, el ganáu (les vaques)