Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XXIV.
Les oraciones
atributives
374
De la mesma manera, Xuan lleva enllenes les caxes supón una predicativa
Xuan lleva les caxes y otra atributiva les caxes tán enllenes. El sintagma
enllenes ponse –na oración híbrida– en rellación col complementu
direutu, polo que función tala recibe'l nome d'atributu del complementu
direutu.
3.1 Carauterístiques del atributu del suxetu y del atributu del complementu
direutu
L'atributu del suxetu y del complementu direutu son funciones que pue
exercer un axetivu (el neñu vien cansáu), un sustantivu (escoyeron secretariu
al vecín) o un alverbiu (el neñu vien asina). Mesmamente, un infinitivu
o un xerundiu son a desempeñar tales funciones: vieron escondese
~ escondiéndose al lladrón, toos sentimos les foles ruxir ~ ruxendo, dexaron
el fueu morrer ~ morriendo, dexó l'agua ferver ~ ferviendo. Oraciones
axetivaes tamién apaecen nestes funciones: nesta ciudá tienen les cais que
nun se pue andar per elles, el probe home vien que nun s'aguanta de
fame.
Dambes funciones carauterícense pola so independencia sintagmática respeuto
del suxetu o del complementu direutu. N'efeutu, nes oraciones les
moces escuchen el cantar atentes, el sintagma atentes nun ye subordináu
de les moces; y lo mesmo asocede col sintagma enllenes respeuto de les
caxes, en Xuan lleva enllenes les caxes.
D'esta miente, atributu del suxetu y atributu del complementu direutu permiten
un camudamientu de llugar dientro la oración; en resultes, delles
oraciones preséntense como ambigües ensin contestu claru. Asina, por
exemplu, el mozu escucha'l cantar aburríu pue presentar dos estructures
y dos interpretaciones. Si aburríu ye subordináu de cantar (o seya, non
atributu), la so movilidá nun trespasa les llendes del sintagma del que cantar
ye nucleu, de manera que la única permutación posible d'aburríu será
el mozu escucha l'aburríu cantar. Pelo contrario, si aburríu ye atributu del
suxetu el mozu, entós, al nun pertenecer al so sintagma, gozará de verdadera
movilidá na oración. N'efeutu: aburríu escucha'l cantar el mozu ~ el
mozu escucha aburríu'l cantar.
Asemeyada observación val tamién pal sintagma enllenes en Xuan lleva
les caxes enllenes. Como términu subordináu del complementu direutu:
Xuan lleva les enllenes caxes; como atributu del complementu direutu:
enllenes Xuan lleva les caxes ~ Xuan enllenes lleva les caxes ~ Xuan lleva
enllenes les caxes.