Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

daquién, el to llapiceru paez esi colloráu que ta enriba la mesa, ¿qué
son, carbayos o fayes?, etc.
- Un axetivu o sintagma axetiváu: la folixa foi prestosa, esi llibru ye nuesu,
toles diputaes son d'Asturies, ¿cuántos yeren los fíos d'Antón?, esi abrigu
ye de mio, los quilómetros que fiximos foron quinientos y a min paeciéronme
mil, etc.
- Un alverbiu o sintagma alverbializáu: güei paez tarde, el camín al pueblu
ye per esi valle, como lo echaben yera a xarraos, etc.
Dau por consabíu nun contestu determináu, l'atributu dexa como niciu'l
pronome átonu neutru lo, o un demostrativu neutru (eso): esi rapacín ye un
degorriu ’ esi rapacín yelo, esi rapacín ye eso; la folixa foi prestosa ’ la
folixa foilo, la folixa foi eso; paez tarde ’ paezlo, paez eso.
Sicasí, acordies colos verbos y los contestos d'usu, pue preferise l'apaición
del alverbiu asina o, mesmamente, l'ausencia de tou referente. Exemplos:
esi rapacín ye asina, esi rapacín ye; la folixa foi asina, la folixa foi; paez
asina, paez.
Ha tenese en cuenta que'l pronome lo y el demostrativu neutru eso, cuando
reproducen un atributu consabíu, fáenlo desaniciando toa concordancia
de xéneru y de númberu: el ciclista paez galdíu ’ el ciclista paezlo, el
ciclista paez eso; l'abogada ye llista ’ l'abogada yelo, l'abogada ye eso;
la xente ta alloriao ’ la xente talo, la xente ta eso; los ciclistes paecen
galdíos ’ los ciclistes paécenlo, los ciclistes paecen eso; les abogaes son
eficientes ’ les abogaes sonlo, les abogaes paecen eso; el Picu Urriellu
ye una maravía ’ yelo, ye eso; tantos requilorios paecen babayada ’
paécenlo, paecen eso; les coses son asina ’ sonlo, son eso; esos sacaos
de pataques son abondo ’ sonlo, son eso; equí tán perfeutamente ’
tánlo, tán eso.
Por más que'l so orde normal ye posverbal, l'atributu pue camudar llibremente'l
so allugamientu dientro la oración, nun aportando esti fechu más
variación que la puramente estilística o enfática. Asina, por exemplu, los
neños tán serios peles mañanes, los neños tán peles mañanes serios; paez
blanca la to casa dende'l monte, paez la to casa blanca dende'l monte,
paez la to casa dende'l monte blanca, la to casa dende'l monte paez blanca.
De toes maneres, si l'atributu s'alluga en posición preverbal, entós con
él pue coesistir redundantemente'l pronome átonu lo; téngase en cuenta,
de toes maneres, qu'hai una pequeña diferencia d'énfasis y d'entonación
ente una posibilidá y la otra. Exemplos: serios tán los neños peles mañanes,
serios tánlo los neños peles mañanes; blanca paez la to casa dende'l
XXIV.
Les oraciones
atributives
371