Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XXIII.
La oración
y les funciones
oracionales
364
clisis ye l'anteposición del pronome o pronomes ante'l verbu; el pronome
qu'asina apaez usáu llámase proclíticu.
4.2 Enclisis básica
Toles formes verbales permiten la enclisis o la proclisis de los pronomes
átonos, a nun ser les d'imperativu, que siempre esixen enclisis: muéyalo
con un pocu d'agua, dexáime en paz, escondéivos per ende.
La enclisis ye l'allugamientu básicu de los pronomes átonos coles formes
verbales d'indicativu y de suxuntivu. Exemplos: ¿falévos d'esi casu tan
célebre?, ¡la xente quierte, güelu!, paezme que vos lo dixo mal, mátela'l
diañu si nos engaña, fáigase la lluz, téngalu Dios na gloria.
4.3 Casos de proclisis
La proclisis del pronome átonu pue producise en delles circunstancies que
s'especifiquen darréu.
a) Presencia d'un trespositor oracional.
El pronome átonu tien de dir proclíticu al verbu si la oración de la qu'esti
ye nucleu va encabezada por un trespositor oracional (ver XXV.2), nun
importando de cuála mena ye esi trespositor nin a qué categoría trespón la
oración.
Y asina, dase proclisis nestos casos:
- N'oraciones trespuestes a sustantivu per aciu de la conxunción que.
Exemplos: que nos engañó ye cosa perclara; el periódicu diz que-yos
faen un homenaxe; taráza-y un cachu ensin que se-y note muncho; que
-y lo faigas o non, nun da muncho más; nun s'escondieron pa que los
vieren; nun toi d'acuerdu con que se treslladen de nueche.
Les oraciones encabezaes por porque o desque entren nesti apartáu: tarrecía
llevantase porque-y prestaba dormir la mañana, volviéronse menos
charranes desque se-yos descubrió'l fregáu.
- N'oraciones trespuestes a sustantivu por si completivu. Exemplos: nun
supi si vos dieron les gracies, nun tán enteraes de si les llamaron per
teléfonu.
- N'oraciones trespuestes a sustantivu per aciu d'interrogativos indireutos.
Por exemplu: nun sabe qué-yos pasó, nun saben quién los defendía,
escaecisti a cuála-y lo disti, duldaben d'ónde-yos veníen aquelles glayí-