Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XXIII.
La oración
y les funciones
oracionales
356
asina, les anteriores oraciones puen tamién espresase asina: da (da-yos) a
les families probes melecines, regaló (regaló-y) un xuguete bien guapu a
la neña, trabaya cortando (cortándo-y) a la xente del barriu'l pelo. Si'l
complementu direutu ocupa un asitiamientu preverbal, obsérvase que la
presencia de los pronomes átonos ye obligada: a les families probes da-
-yos melecines, a la neña regaló-y un xuguete bien guapu, a la xente del
barriu córta-y el pelo.
Si la función de complementu indireutu ye exercida por un pronome tónicu,
la presencia del correspondiente pronome átonu ye imprescindible: llevóme
les maletes en coche a min (non *llevó les maletes en coche a min),
l'asuntu salió-y bien a ella (non *l'asuntu salió bien a ella).
Na llingua falada, nun ye raro que cuando'l pronome -yos antecede al sintagma
de complementu indireutu en plural, resulte redundante esi trazu
plural, neutralizando'l pronome na forma singular -y. Exemplos: nun-y
tien mieu a ésos, ¿nun-y lleves les maletes a los tos tíos? Sicasí, nun bon
asturianu ha ponese procuru en facer la concordancia en plural: nun-yos
tien mieu a ésos, ¿nun-yos lleves les maletes a los tos tíos?
3.3.2 COMPLEMENTU INDIREUTU REFLEXIVU
Cuando'l complementu indireutu ye coincidente n'identidá col suxetu,
entós puen emplegase los pronomes átonos reflexivos de 1ª y 2ª persona
me, te, nos ~ mos, vos y de 3ª persona se. Son, entós, les mesmes formes
que nel casu del complementu direutu reflexivu. Exemplos: tu péñeste'l
pelo, nós llavámonos les manes, vós escribísvos cartes dende cuantayá,
Xuan échase vinu.
El conteníu reflexivu pue enfatizase col sintagma formáu pola preposición
a siguida del pronome tónicu y mesmu -a -o, o bien col pronome tónicu
suxetu siguíu de mesmu -a -o. Asina, los exemplos d'enriba: péñeste'l pelo
a ti mesma (tu mesma), llavámonos les manes a nós mesmes (nós mesmes),
vós escribísvos cartes a vós mesmos (vós mesmos), Xuan échase vinu a sí
(a él) mesmu (él mesmu).
Los mesmos pronomes reflexivos (en plural namái) son los que s'empleguen
cuando'l conteníu ye recíprocu: nós dixímonos coses, nós facémonos
cafés, elles dos échense vinu. Si se quier facer énfasis nel conteníu recíprocu,
emplegaránse amás el sintagma ún a otru, una a otra, unos a otros,
unes a otres: nós dixímonos coses ún a otru, nós facémonos cafés unos a
otros, elles dos échense vinu una a otra.