Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

desanicie toa necesidá de concordancia col verbu: ello yeren unes nevaes
tremendes.
3.1.4 SUXETU LÉXICU YA IMPERSONALIDÁ
Davezu, llámense impersonales verbos como llover, nevar, xarazar, bastiar,
amanecer, etc., que se refieren a fenómenos naturales. La razón ye
que n'oraciones como güei llueve, esti iviernu nevó poco, xarazó lo que
quixo, bastió bien d'ello, amanez a les seis, estos verbos nun desendolquen
un suxetu léxicu por una falta de referente.
Pero nun puen recibir el nome d'impersonales desque, como se dixo más
arriba, tán dotaos de suxetu gramatical "3ª persona del singular". Amás, en
contestos determinaos puen desendolcar un suxetu léxicu: lluéven-y crítiques,
nevaron falopos pergrandes, la xente amaneció durmiendo en prau.
Hai que tener en cuenta tamién que dellos verbos permiten un usu "normal"
de mena personal, xunto con otru "impersonal": vosotros tapecéis les
verdaes, pero güei tapez tarde. Nesti sen, ye casu especial el que presenta'l
verbu haber, qu'estrema na 3ª persona del singular del presente d'indicativu
una forma ha (p. ex. nun ha dicilo) opuesta a hai (nun hai que dicilo,
hai parroches), especializada esta última n'usos "impersonales", esto
ye, usos nos que ta torgada la posibilidá de desendolcar un suxetu léxicu.
Otra triba d'oraciones "impersonales" ye la d'aquelles ensin posibilidá de
suxetu léxicu per aciu del pronome se impersonalizador, que torga dafechu
la posibilidá d'escoyer persona gramatical, neutralizando ésta na 3ª del
singular. Exemplos: llámase a tolos vecinos a un conceyu (comparar con
l'alcalde llama a tolos vecinos a un conceyu), matóse a munchos inocentes
por nun obedecer (comparar con l'enemigu mató a munchos inocentes
por nun obedecer). Esisten, per otru llau, oraciones "impersonales" nes
que'l verbu nun s'acompaña de pronome: diz que l'exércitu enemigu entró
na capital (equival a dicen que, dizse que, rúxese que).
3.2 Complementu direutu
3.2.1 CARAUTERÍSTIQUES DEL COMPLEMENTU DIREUTU
La información ufiertada pol lexema verbal pue ser enanchada per aciu de
delles espansiones léxiques; una d'elles ye la que fai función de complementu
direutu.
En concreto, el complementu direutu (llamáu tamién oxetu direutu o
implementu) exércelu un sintagma sustantivu que fai de subordináu verbal,
y que, al ser consabíu nun contestu determináu, queda representáu o
XXIII.
La oración
y les funciones
oracionales
351