Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

De toes maneres, el suxetu gramatical pue enanchase si se quier especificar
tovía más la información dada; esto llógralo per aciu del suxetu léxicu.
Nel casu de la 1ª y 2ª persones del singular, l'enanchamientu del suxetu
léxicu tien posibilidaes mui amenorgaes. En concreto, namái ye posible
colos pronomes tónicos yo y tu, respeutivamente. La presencia d'estos pronomes,
amás de ser redundante en cuantes a la persona gramatical, nun
tien otru valor que l'enfáticu. Pue comprobase esto n'exemplos como trabayo
muncho / yo trabayo muncho, escuendi los papeles / tu escuendi los
papeles, eso fícilo yo y non tu. Les úniques variaciones consisten n'amesta-y
al pronome un términu subordináu: yo mesmu voi; yo, que gano poco,
trabayo muncho; ficístilo tu solu; tu que los sacasti escuéndilos.
La presencia del pronome yo namái ye realmente pertinente, esto ye, non
redundante, cuando una forma verbal tien la mesma espresión na 1ª y 3ª
persona del singular, lo qu'asocede nel pretéritu imperfeutu d'indicativu,
nel presente de suxuntivu, nel pretéritu imperfeutu de suxuntivu y nel
potencial (por exemplu, falaba, apurría; fale, apurra; cantare, partiere;
sería). Asina, si'l contestu nun ta claru, una oración ambigua como cuando
vos entrugue respondéi pue aclarase o bien cuando yo vos entrugue respondéi,
o bien cuando él vos entrugue respondéi.
Na 1ª y 2ª persones del plural, les manifestaciones del suxetu léxicu son
muncho mayores, dao que non solo permiten un pronome personal, sinón
cualquier sintagma sustantivu, llibre yá de tou emplegu enfáticu. Asina:
nós semamos, los d'Asturies apreciamos les nueses coses, vosotres dexastis
bon recuerdu, la xente con cultura sois el sofitu del país.
No que se refier a la 3ª persona, l'enanchamientu en suxetu léxicu realízase
per aciu del pronome él ~ elli ella ello nel singular y ellos elles nel plural,
pero nesti casu'l pronome, pol so conteníu escesivamente xenéricu,
vien a ser un puru referente contestual. La 3ª persona, entós, permite una
bayura sin llendes de suxetu léxicu: él fai paxos, l'artesanu fai paxos, Xuan
fai paxos, elles merquen tabacu, les tos amigues merquen tabacu, etc.
3.1.2 CARAUTERÍSTIQUES DEL SUXETU LÉXICU
El suxetu léxicu, como términu subordináu del nucleu verbal, ye un sintagma
nominal non imprescindible pa la constitución de la oración; pue
haber, entós, oraciones con suxetu léxicu o ensin elli.
El suxetu léxicu nun ta acompañáu nunca de preposición. Sintagmes precedíos
de la preposición ente, como en ente tu y yo puxamos con más fuerza,
ente los dos ganen un bon sueldu nun faen función de suxetu léxicu,
XXIII.
La oración
y les funciones
oracionales
349