21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

tantivu, siendo capaz entós d'exercer les sos funciones propies: con quién<br />

faló preocúpame a min muncho (suxetu), quiero saber con quién faló<br />

(complementu direutu), nun-y doi importancia a con quién faló (complementu<br />

indireutu), quexáronse <strong>de</strong> con quién faló (suplementu), etc.<br />

Si apaecen como nucleu <strong>de</strong> sintagma, puen acompañase <strong>de</strong> términos<br />

subordinaos <strong>de</strong> valor esplicativu: ¿quién, que tenga coraes, pudo facer esa<br />

barbaridá?; ¿quién d'eses diputaes votó non al proyeutu?; nel caxón <strong>de</strong><br />

los llibros, ¿cuántos nuevos atoparon?; ¿cuántos <strong>de</strong> vós van dir al Naranco?;<br />

l<strong>la</strong>ma a les emplegaes y entrúga-yos cuántes d'Uviéu quieren quedar;<br />

¿cuánto d'oliva y cuánto <strong>de</strong> maíz? (referencia a "aceite").<br />

Como axetivu, cuántu -a -o pue usase n'allugamientu antepuestu al sustantivu<br />

(¿cuántu pan quies pa mañana?; dicíime cuánta lleche vos pongo)<br />

o como nucleu (¿pa cuántos ye esti dineru?, ¿cuántes van dir a <strong>la</strong> cena?,<br />

¿cuánto traxeron pa nós?).<br />

2.11 Los pronomes tónicos nel grupu nominal<br />

Los pronomes tónicos, como subclás <strong>de</strong> <strong>la</strong> categoría sustantiva, amuesen<br />

<strong>de</strong>llos trazos especiales. Ente éstos atópase <strong>la</strong> gran restricción a <strong>la</strong> hora<br />

d'acompañase <strong>de</strong> términos subordinaos. Namái unos pocos d'elementos<br />

apaecen como subordinaos a los pronomes tónicos:<br />

- Mesmu -a -o, que vien a reforzar <strong>la</strong> presencia <strong>de</strong>l pronome tónicu. Asina,<br />

danse sintagmes en función <strong>de</strong> suxetu: yo mesmu, yo mesma; tu mesmu,<br />

tu mesma; él mesmu, el<strong>la</strong> mesma, ello mesmo; usté mesma; nós mesmos;<br />

nosotres mesmes; vós mesmos; vosotres mesmes; elles mesmes; uste<strong>de</strong>s<br />

mesmos; etc. Y tamién precedíos <strong>de</strong> preposición: a mi mesmu, <strong>de</strong> ti<br />

mesma, contra él mesmu, ensin el<strong>la</strong> mesma, con nós mesmos, etc.<br />

- Tou toa too. Exemplos: l'edificiu ta tou él cayendo <strong>de</strong> vieyu, <strong>la</strong> casa ta<br />

toa el<strong>la</strong> pintada, <strong>la</strong> ropa quedó too ello entafarrao <strong>de</strong> sarriu, toos nós<br />

que<strong>de</strong>mos amurniaos, toes vosotres tais allegres <strong>de</strong> <strong>la</strong> noticia, doi-yos les<br />

gracies a toos uste<strong>de</strong>s.<br />

- Solu -a -o. Exemplos: yo solu, tu so<strong>la</strong>, contigo so<strong>la</strong>, él solu, d'el<strong>la</strong> so<strong>la</strong>,<br />

ello solo, ellos solos, usté solu, etc.<br />

- Numberales cardinales. Exemplos: nosotros dos, nós tres, <strong>de</strong> vós cuatro,<br />

con vosotres cinco.<br />

- Oraciones axetives <strong>de</strong> calter esplicativu. Exemplos: yo, que lu conozo<br />

perbién, nun supi qué-y dicir; a nós, que <strong>la</strong> conocemos perbién, nun se<br />

nos alvirtió dici-y nada.<br />

XXII.<br />

El grupu<br />

nominal<br />

339

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!