21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

grupu sintagmáticu: más pan, menos xente (non *pan más, *xente menos).<br />

Almiten l'allugamientu pospuestu si precediendo al nucleu hai otros <strong>de</strong>terminativos:<br />

cuatro selmanes más, munchos llibros menos. Pe<strong>la</strong> so parte, el<br />

cuantificador tanto tolera los dos allugamientos: tanta fariña o fariña<br />

tanto.<br />

2.8.2 INDEFINÍOS ESISTENCIALES<br />

Pe<strong>la</strong> so parte, <strong>de</strong>llo, dalgo, daqué y nada son sustantivos (apúrrime <strong>de</strong>llo,<br />

díxome dalgo, cayó daqué en suelu, nun coyeron nada) que puen exercer<br />

funciones d'alverbiu (gustóte <strong>de</strong>llo, duelme dalgo'l todíu, ye daqué fatu,<br />

nun queda nada lloñe). Como sustantivos, na construcción partitiva puen<br />

recibir un subordináu precedíu <strong>de</strong> <strong>de</strong> (<strong>de</strong>llo <strong>de</strong> pan, dalgo <strong>de</strong> sal, daqué <strong>de</strong><br />

quesu, nada <strong>de</strong> sidra), preposición que pue <strong>de</strong>saniciase por tar precedida<br />

<strong>de</strong> nucleu acabáu en vocal (<strong>de</strong>llo pan, dalgo sal, daqué quesu, nada sidra).<br />

Convién nun confundir les estremaes estructures sintáctiques que s'atopen<br />

cuando un una uno y cualquiera ~ cualesquiera son axetivos y cuando son<br />

sustantivos. Asina, nos exemplos que siguen darréu funcionen como axetivos<br />

y subordinaos d'un nucleu sustantivu: facía un fríu que tarazaba,<br />

cualquier ~ cualesquier mañosu pue igualo. Pero nestos otros, l'in<strong>de</strong>finíu<br />

ye sustantivu y nucleu <strong>de</strong> sintagma, acompañáu d'un axetivu (un conviértese<br />

en ún o unu, y cualquier ~ cualesquier en cualquiera ~ cualesquiera):<br />

diéronme ún ~ unu fríu y otru caliente "un bollu que taba fríu"; d'estos<br />

obreros, cualquiera mañosu pue igualo "cualquiera d'ellos que seya mañosu".<br />

Como axetivos, un, dél, daqué y cada nun almiten otru allugamientu que<br />

l'antepuestu nel grupu sintagmáticu: una casa, <strong>de</strong>l<strong>la</strong> xente, daqué cosa,<br />

cada rapacín. El restu d'axetivos esistenciales pue allugase <strong>de</strong><strong>la</strong>ntre <strong>de</strong>l<br />

nucleu o tres d'él: nun vieron nengún osu ~ nun vieron osu nengún, da<strong>la</strong><br />

cosa ~ cosa da<strong>la</strong>, cualquier pueblu ~ un pueblu cualquiera. Esta llibertá<br />

d'allugamientu tamién <strong>la</strong> tien dalgún, pero únicamente n'oraciones negatives:<br />

vieron dalgún osu, nun vieron dalgún osu o nun vieron osu dalgún.<br />

L'in<strong>de</strong>finíu cada funciona siempre como axetivu. N'emplegos on<strong>de</strong> paez<br />

usase como axetivu sustantiváu, constátase en realidá una elisión <strong>de</strong>l sustantivu.<br />

Exemplos: el periódicu, ¿<strong>de</strong> qué sitiu lu quies, d'Uviéu, <strong>de</strong> Xixón<br />

o <strong>de</strong> Madrid? –dame ún <strong>de</strong> cada (sitiu).<br />

Pelo xeneral, los esistenciales permiten llibremente <strong>la</strong> concordancia con<br />

cuntables y con non cuntables. A esti respeutu, obsérvase que nada refierse<br />

namái a non cuntables: <strong>de</strong> tol quesu que traxo nun <strong>de</strong>xó nada. Pe<strong>la</strong> so<br />

XXII.<br />

El grupu<br />

nominal<br />

335

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!