Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

• Sustantivos de conteníu neutru procedentes d'axetivos
Un sustantivu masculín que, procedente d'un axetivu, amuese un conteníu
non cuntable, pide axetivos y referentes en neutru: el blancu ("la blancura")
emplegao como símbolu de pureza ye propio de delles cultures; el
negru ("la negrura") tapecío nun val pa pintar esta parede; l'anchu ("l'anchor,
l'anchura") aproximao d'esti edificiu ye de quince metros; el llargu
("la llargor, la llargura") midío nun s'acordaron d'apuntalo; el fríu ("la
friúra") xelao nun ye d'estes tierres; l'asturianu bien falao suena perbién;
el ganáu ("les vaques") menudo metiéronlo na corte; el calzáu ("los zapatos")
vieyo cárguenlo en caxes.
Sin embargu, si un axetivu sustantiváu pol artículu masculín el tien un
conteníu cuntable, comportaráse como un sustantivu cuntable masculín; él
mesmu adopta la terminación -u de masculín, y los axetivos y referentes
que concuerden con él fadránlo tamién en masculín. Exemplos: el blancu
("coche") aparcáu ehí cerquina ye'l de Pedru; el negru ("el pantalón")
nuevu tate mui curiosu pa la boda; l'anchu ("armariu") blancu ye pa la
sala; l'asturianu ("home") honráu y abiertu cai bien a tol mundu; el segáu
("prau") pindiu ye más trabayosu.
2.4 Subordinación y tresposición nel grupu nominal
Dientro'l grupu nominal pue dase trescategorización o tresposición de
categoría, que permite que sintagmes que de mano pertenecen a una categoría,
pasen a funcionar n'otra:
2.4.1 TRESPOSICIÓN A FUNCIÓN NUCLEAR NOMINAL
TRESPOSICIÓN AXETIVU ’ SUSTANTIVU
Produzse per aciu del artículu. Asina, los axetivos mariellu, meyor y escuro
conviértense en núcleos sustantivos nos exemplos el mariellu de les flores
salió perbién nesta semeya, presentáronnos a la meyor de les actrices,
nun s'atrevió a entrar polo escuro del cuartu.
2.4.2 TRESPOSICIÓN A TÉRMINU SUBORDINÁU NOMINAL
A) TRESPOSICIÓN SUSTANTIVU ’ AXETIVU
Produzse per aciu d'una preposición. Asina, los sustantivos Naranco, parllamentu,
xeitu, inxusticia, vecín, ciudaes, hermanos y puertu conviértense
en términos subordinaos axetivos gracies a preposiciones diverses,
como se ve nestos exemplos: la subida al Naranco dio-y el triunfu al
XXII.
El grupu
nominal
327