Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XXII.
El grupu
nominal
324
El fechu de qu'un sustantivu seya non cuntable ye motivu abondu pa esixir
concordancia neutra nos axetivos pospuestos, independientemente de
qu'al mesmu tiempu'l sustantivu lleve artículu masculín (el carbón) o
femenín (la lleña). Tampoco nun importa que'l sustantivu non cuntable
faiga referencia a coses (el carbón, la lleña), a animales (el ganáu, la
reciella) o a persones (el profesoráu, la xente).
Qu'un sustantivu non cuntable tea acompañáu de determinaciones diverses
(esti carbón, un carbón, dalguna lleña, etc.) nun evita la concordancia
neutra: esti carbón menudo, un carbón caro, dalguña lleña seco, etc.
Tendráse en cuenta que, puesto que n'allugamientu antepuestu nun apaez
el neutru, un mesmu sustantivu pue recibir dos concordancies estremaes al
empar: abonda lleche cuayao; muncha lleña seco; pocu carbón prendío;
etc.
Ha recordase qu'esisten, per un llau, sustantivos siempre non cuntables y,
per otru llau, sustantivos que puen ser cuntables o non cuntables acordies
col contestu en que s'empleguen. Los primeros piden concordancia neutra;
los segundos, según los casos, piden concordancia de masculín o femenín,
o de neutru.
Exemplos de concordancies con sustantivos siempre non cuntables: echa
lleña seco al fueu, fartucóse de carne asao, ye dineru bien ganao, lleche
preso, lleche cuayao, ¿d'ú sal esi fumu blanco?, llegó xente mozo.
Exemplos con sustantivos que puen ser cuntables o non cuntables: atopó
nel llibru una fueya seca, pero ta tol suelu enllenu de fueya seco; mancóse
con una piedra picuda en güeyu, pero a la vera'l ríu hai muncha piedra
menudo; apuntó'l teléfonu nun papel blancu, pero baxó a la llibrería a
mercar papel blanco; nun comí más qu'una pera madura, pero llegó un
camionáu de pera maduro; tien un güesu rotu, pero ye una figura de güesu
trabayao.
TÉRMINOS SUBORDINAOS NA CONCORDANCIA NEUTRA
POSPUESTA
Los axetivos pospuestos preséntense cola forma neutra nel intre qu'entren
en concordancia con un nucleu sustantivu de conteníu non cuntable: la lleche
frío, el cuchu apilao, el xelu picao. Estos axetivos puen aportar a funcionar
como términu nuclear, pero pa ello tienen de sustantivase, lo que
llogren gracies al artículu neutru lo. Asina, la lleche frío ’ lo frío, el cuchu
apilao ’ lo apilao, apúrrime'l xelu picao ’ apúrrime lo picao.