Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

cuntable. Asina entós, l'axetivu en neutru enxamás apaez n'allugamientu
antepuestu. Exemplos de concordancia antepuesta con sustantivos cuntables
y non cuntables: el famientu llobu, el duru carbón; la bona neña, la
seca lleña.
CONCORDANCIA POSPUESTA
Cuando l'axetivu apaez n'allugamientu pospuestu al sustantivu, danse dos
situaciones:
a) Si'l sustantivu ye cuntable, la concordancia del axetivu será en masculín
o en femenín. Exemplos: el llobu famientu anda pel monte, la neña
llista escribe poesíes.
b) Si'l sustantivu ye non cuntable, la concordancia del axetivu ye en neutru.
Exemplos: el carbón duro ambura bien, fendieron la lleña seco nel
picadoriu.
En secuencies con cuantitativos, del tipu ¡cuánto carbón!, muncho pan,
poco pexe, nun se trata d'un neutru antepuestu, sinón de construcciones
partitives del tipu ¡cuánto (de) carbón!, muncho (de) pan, poco (de) pexe,
onde la preposición de foi desaniciada, como ye esperable nesos contestos.
La construcción regularmente concordada d'axetivu + sustantivu
tamién se da: ¡cuántu carbón!, munchu pan, pocu pexe. Convién nun confundir
estes construcciones con casos como un rapaz poco llistu, una casa
muncho alta, onde poco y muncho nun son núcleos, sinón axetivos alverbializaos
y subordinaos a los axetivos llistu y alta.
TÉRMINU PRINCIPAL NA CONCORDANCIA NEUTRA POSPUESTA
Nel grupu nominal, términu principal na concordancia de neutru ye aquel
nucleu qu'obliga a un axetivu pospuestu a apaecer en neutru. Esti cometíu
cúmplenlu los sustantivos de conteníu non cuntable. El trazu semánticu ye
raro qu'apaeza reflexáu nel propiu sustantivu, que rixe la concordancia
neutra nel axetivu pospuestu. Históricamente, pue albidrase que los sustantivos,
tomando como modelo los axetivos, entamaron un procesu pa la
distinción masculín / neutru reflexada na propia terminación -u / -o; sicasí,
esti procesu nun llogró perfacese, lo que produz que güei esista variedá
de situaciones na fala. L'asturianu escritu namái recueye tres casos d'estremamientu
-u / -o en sustantivos, que son fierro / fierru, pelo / pelu y filo
/ filu. Exemplos: esi fierru llargu que garrasti nun cabe equí, pero nun sé
de quién ye'l fierro apilao; nun ye vieyu y yá echa dalgún pelu blancu,
pero la mocedá andaba col pelo llargo; tienes un filu mariellu nel abrigu,
pero mercó filo mariello pa coser.
XXII.
El grupu
nominal
323