21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

6<br />

Encurtiamientu y al<strong>la</strong>rgamientu<br />

<strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres<br />

6.1 Encurtiamientu <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres<br />

Otra fonte <strong>de</strong> creación léxica ye l'encurtiamientu, que consiste na supresión<br />

d'un segmentu <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bra, calteniendo ésta to<strong>la</strong> so funcionalidá. Si lo<br />

que s'encurtia ye un segmentu final, trátase d'una apócope; si ye un segmentu<br />

inicial, llámase aféresis. Davezu, pero non siempre, estes nueves<br />

formaciones pertenecen al emplegu coloquial <strong>de</strong> <strong>la</strong> llingua.<br />

Exemplos d'apócopes en sustantivos: automóvil ’ auto, fotografía ’ foto,<br />

Llucía ’ Lluci, y coloquiales como bicicleta ’ bici, señorita ’ seño, televisión<br />

’ tele. Siempre ante otru sustantivu: casa ’ ca, fraile ’ frai, santu<br />

’ san. El sustantivu mano apocópase nes espresiones mandrecha y manzorga.<br />

L’apócope <strong>de</strong> los sustantivos home y neña rel<strong>la</strong>ciónase coles interxeiciones<br />

ho ~ hom y ne.<br />

Dellos axetivos apocópense ante sustantivu: gran<strong>de</strong> ’ gran, postreru y<br />

postrera ’ postrer, primeru y primera ’ primer, terceru y tercera ’ tercer.<br />

L'apócope d'otros axetivos ye opcional y va lligáu, pero non siempre,<br />

a un cambiu <strong>de</strong> rexistru coloquial: prestosu ’ presto ~ pres, primeru ’<br />

prime, segundu ’ segu, socarrón ’ soca, terceru ’ terce. N’alverbios:<br />

pasao mañana ’ pasao, tanto ’ tan.<br />

Exemplos d'aféresis: Anxelu ’ Xelu, bochornosu ’ chornosu, bochornu ’<br />

chornu, Marcelino ’ Lino, Elena ’ Lena, nenín nenina ’ nin nina.<br />

6.2 Al<strong>la</strong>rgamientu <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres<br />

Estrémese tres frasques d'al<strong>la</strong>rgamientu: <strong>la</strong> prótesis, que consiste n'amestar<br />

soníos al principiu <strong>de</strong> <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra; <strong>la</strong> epéntesis, que ye l'insertamientu<br />

<strong>de</strong> soníos metanes <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra; y <strong>la</strong> paragoxe, que consiste n'amestar soníos<br />

al final <strong>de</strong> <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra.<br />

En bien d'ocasiones produzse prótesis <strong>de</strong> a- y en- ~ em-, que, cuando nun<br />

aporten nengún significáu, nun tienen valor <strong>de</strong> prefixu. Exemplos: topar ~<br />

atopar, reventar ~ arreventar, fabada ~ enfabada, baraxar ~ embaraxar.<br />

Sicasí, han evitase na escritura espresiones como *arradio, *afoto,<br />

*amoto, que namái almiten como formes váli<strong>de</strong>s radio, foto, moto.<br />

Nuna riestra <strong>de</strong> casos, los fenómenos d'epéntesis y <strong>de</strong> paragoxe tienen<br />

reflexu na llingua escrita: azucre ~ azúcare, árbol ~ árbole, castellán ~ cas-<br />

XXI.<br />

Derivación<br />

y composición<br />

315

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!