Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

DE-
Prefixu improductivu, non categorizador y asociáu a verbu. Ensin significáu
específicu: cayer ’ decayer, romper ’ derromper, royer ’ derroyer.
DECI-
Prefixu improductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu.
Significáu: "décima parte". Exemplos: beliu ’ decibeliu, gramu ’ decígramu,
llitru ’ decíllitru, metru ’ decímetru.
DES- ~DE- (ante «s» o «x»)
Prefixu productivu, non categorizador y asociáu a sustantivu, axetivu,
alverbiu o verbu. Significaos:
- "Idea o aición contraria": abeyu ’ desabeyu, aniciar ’ desaniciar, apegu
’ desapegu, seguranza ’ deseguranza, semeyanza ’ desemeyanza; cortés
’ descortés, favoratible ’ desfavoratible; a mano ’ a desamano;
abotonar ’ desabotonar, amarrar ’ desamarrar, amecer ’ desamecer,
amontonar ’ desamontonar, apegar ’ desapegar, averar ’ desaverar,
axuntar ’ desaxuntar, empapizar ’ desempapizar, encañar ’ desencañar,
encoyer ’ desencoyer, enfilar ’ desenfilar, enguedeyar ’ desenguedeyar,
enrestrar ’ desenrestrar, facer ’ desfacer, iguar ’ desiguar,
llucir ’ desllucir, pesllar ’ despesllar, salar ’ desalar, torgar ’ destorgar,
xuncir ’ dexuncir.
- En dellos verbos que se refieren a privación, alloñamientu o camudamientu,
nun tien significáu específicu: apartar ’ desapartar, cambiar ’
descambiar, dexar ’ desdexar, separar ’ deseparar, xebrar ’ dexebrar
~ dixebrar.
Convién nun confundir el prefixu des- con es-, que se ve más alantre.
DIS- ~ DI-
Prefixu improductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu, axetivu o
verbu. Significáu: "idea contraria". Exemplos: conforme ’ disconforme,
continuu ’ discontinuu, función ’ disfunción, gustar ’ disgustar, gustu
’ disgustu.
EN-, EM- (ante «b», «p») o N- (ante vocal)
Ver XXI.5.
ENDO-
Prefixu semiproductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu o axetivu.
Significáu: "dientro". Exemplos: xénesis ’ endoxénesis; dérmicu ’
endodérmicu.
XXI.
Derivación
y composición
297