Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
Gramática - Academia de la Llingua Asturiana Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
XXI. Derivación y composición 278 -DIZU, -DIZA, -DIZO Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a axetivu. Significáu: "cualidá o enclín". Exemplos: afayar ’ afayadizu, aforrar ’ aforradizu, alcontrar ’ alcontradizu, antoxar ’ antoxadizu, atopar ’ atopadizu, cayer ’ cayedizu, escaecer ’ escaecedizu. -DOR, -DORA (con sustantivos) -DOR, -DORA, -DOR ~ -DORO (con axetivos) Sufixu productivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu o axetivu. Significaos: - "Sitiu onde se fai daqué": comer ’ comedor, mirar ’ mirador. - "Aparatu, ferramienta": afumar ’ afumador, catar ’ catadora, colar ’ colador, coyer ’ coyedor, grapar ’ grapadora, llendar ’ llendadora, llavar ’ llavadora, recudir ’ recudidor ~ recudidora, ruxir ’ ruxidor, segar ’ segadora. - "Que fai una aición, que tien una profesión o trabayu, que tien una cualidá": alministrar ’ alministrador, afalagar ’ afalagador, afilar ’ afilador, aforrar ’ aforrador, apurrir ’ apurridor, beber ’ bebedor, cantar ’ cantador, cargar ’ cargador, carpir ’ carpidor, cazar ’ cazador, comer ’ comedor, corar ’ corador, enredar ’ enredador, facer ’ facedor, ferrar ’ ferrador, llabrar ’ llabrador, matar ’ matador, murar ’ murador, pescar ’ pescador, picar ’ picador, postiar ’ postiador, rexir ’ rexidor, saber ’ sabedor, segar ’ segador, semar ’ semador, soldar ’ soldador, texer ’ texedor, trabayar ’ trabayador, vender ’ vendedor, xugar ’ xugador. -DORIU ~ -DORIA Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significaos: - "Sitiu onde se fai daqué": abellugar ’ abellugadoriu, acotar ’ acotadoriu, aventar ’ aventadoriu, encarrar ’ encarradoriu, enramar ’ enramadoriu, falar ’ faladoriu, llavar ’ llavadoriu, picar ’ picadoriu, sumir ’ sumidoriu. - "Aparatu, ferramienta": colar ’ coladoriu, ruxir ’ ruxidoriu, taladrar ’ taladradoria, xiringar ’ xiringadoriu, rallar ’ ralladoria. -DURA Sufixu productivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significáu: "aición y efeutu": amestar ’ amestadura, comer ’ comedura, encetar ’ encetadura, llavar ’ llavadura, mancar ’ mancadura,
moyar ’ moyadura, quemar ’ quemadura, raspiar ’ raspiadura, torcer ’ torcedura. -DURÍA Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significáu: "cualidá". Exemplos: falar ’ faladuría, saber ’ sabiduría. -E Sufixu productivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significáu: "aición y efeutu". Exemplos: algamar ’ algame, alloriar ’ allorie, arronchar ’ arronche, embarcar ’ embarque, empatar ’ empate, espoxigar ’ espoxigue, prestar ’ preste, tresportar ’ tresporte. -ECER Sufixu productivu, non categorizador o categorizador dende axetivu y asociáu a verbu. Val pa formar verbos: escuru ’ escurecer, maduru ’ madurecer, podre ’ podrecer, verde ’ verdecer. -ECU, -ECA (en sustantivos) -ECU, -ECA, -ECO (n'axetivos) Sufixu improductivu, non categorizador o categorizador dende sustantivu y asociáu a sustantivu o axetivu. Significaos: - "Despeutivu": bollu ’ bollecu. - "Xentiliciu": Trubia ’ trubiecu. -ENA Sufixu improductivu, categorizador dende axetivu y asociáu a sustantivu. Significáu: "conxuntu". Exemplos: diez ’ decena, doce ’ docena, venti ’ ventena, trenta ’ trentena, cientu ’ centena. -ENCIA Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significáu: "aición y efeutu, cualidá". Exemplos: alvertir ’ alvertencia, atrevese ’ atrevencia, conocer ’ conocencia, nacer ’ nacencia, ocurrir ’ ocurrencia, paecer ’ paecencia, saber ’ sabencia, sufrir ’ sufrencia. -ENSE ~-IENSE Sufixu semiproductivu, categorizador dende sustantivu y asociáu a axetivu. Significáu: "xentiliciu": Atenes ’ ateniense, Mieres ’ mierense. XXI. Derivación y composición 279
- Page 227 and 228: tremenda. Nel casu de quien y cuant
- Page 229 and 230: 1 Interrogativos y esclamativos Los
- Page 231 and 232: 1.4 Función y emplegu Los interrog
- Page 233 and 234: MENES D’ENTRUGA CON Ú Ónde y ú
- Page 235 and 236: 1 Les preposiciones Formes Les prep
- Page 237 and 238: el chaplón clavélu con un martiel
- Page 239 and 240: que, tu nun yes quien a comelo, tu
- Page 241 and 242: Exemplos: faló col fíu de Miguel,
- Page 243 and 244: ) Desaveramientu, dixebra, separtam
- Page 245 and 246: ) Direición, con referencia espaci
- Page 247 and 248: a) La preposición haza ~ hacia ind
- Page 249 and 250: per + allá ’ pellá (tamién: pe
- Page 251 and 252: 4.15.3 OTROS EMPLEGOS La preposici
- Page 253 and 254: La preposición tres pue usase sola
- Page 255 and 256: Y, pa cabu, otres tán formaes a ba
- Page 257 and 258: 1 Les conxunciones Carauterístique
- Page 259 and 260: PERO, MAS Pero indica que se contra
- Page 261 and 262: QUE (QU') Exemplos: que nun ye asin
- Page 263 and 264: CONDICIONALES SI CONDICIONAL Exempl
- Page 265 and 266: con otros elementos del sintagma o
- Page 267 and 268: a un referente suxetivu (onde yá n
- Page 269 and 270: - Dende un verbu: alloriar ’ allo
- Page 271 and 272: cada, lluna ’ llunada, neñu ’
- Page 273 and 274: - "Xentiliciu": Asturies ’ asturi
- Page 275 and 276: - "Aición y efeutu de poca intensi
- Page 277: homazu, mozu ’ mozazu, muyer ’
- Page 281 and 282: u, goxa ’ goxeru, lleche ’ llec
- Page 283 and 284: -EXAR Sufixu semiproductivu, non ca
- Page 285 and 286: -IEGU, -IEGA, -IEGO o -EGU, -EGA, -
- Page 287 and 288: - "Aición y efeutu curtiu y poco i
- Page 289 and 290: daqué". Exemplos: asturianu ’ as
- Page 291 and 292: tantivu o axetivu. Significáu: "pr
- Page 293 and 294: -UEPU, -UEPA Sufixu improductivu, n
- Page 295 and 296: A- ~ AN- (ante vocal) Prefixu semip
- Page 297 and 298: DE- Prefixu improductivu, non categ
- Page 299 and 300: EU- Prefixu improductivu, non categ
- Page 301 and 302: MONO- Prefixu productivu, categoriz
- Page 303 and 304: QUILO- ~ KILO- Prefixu improductivu
- Page 305 and 306: TETRA- Prefixu improductivu, non ca
- Page 307 and 308: -ED- -ed- + -iciu: llamber ’ llam
- Page 309 and 310: 4.1.1 CLASIFICACIÓN DE LES PALLABR
- Page 311 and 312: - automóvil > auto-: pista ’ aut
- Page 313 and 314: cer, podre ’ apodrecer, ricu ’
- Page 315 and 316: 6 Encurtiamientu y allargamientu de
- Page 317 and 318: Morfoloxía 317
- Page 319 and 320: sele, la espresión que falen sele
- Page 321 and 322: llibru escritu, un bon direutor alm
- Page 323 and 324: cuntable. Asina entós, l'axetivu e
- Page 325 and 326: Les siguientes menes d'axetivos pue
- Page 327 and 328: • Sustantivos de conteníu neutru
moyar ’ moyadura, quemar ’ quemadura, raspiar ’ raspiadura, torcer<br />
’ torcedura.<br />
-DURÍA<br />
Sufixu semiproductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> verbu y asociáu a sustantivu.<br />
Significáu: "cualidá". Exemplos: fa<strong>la</strong>r ’ fa<strong>la</strong>duría, saber ’ sabiduría.<br />
-E<br />
Sufixu productivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> verbu y asociáu a sustantivu.<br />
Significáu: "aición y efeutu". Exemplos: algamar ’ algame, alloriar ’<br />
allorie, arronchar ’ arronche, embarcar ’ embarque, empatar ’ empate,<br />
espoxigar ’ espoxigue, prestar ’ preste, tresportar ’ tresporte.<br />
-ECER<br />
Sufixu productivu, non categorizador o categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> axetivu y asociáu<br />
a verbu. Val pa formar verbos: escuru ’ escurecer, maduru ’ madurecer,<br />
podre ’ podrecer, ver<strong>de</strong> ’ ver<strong>de</strong>cer.<br />
-ECU, -ECA (en sustantivos)<br />
-ECU, -ECA, -ECO (n'axetivos)<br />
Sufixu improductivu, non categorizador o categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> sustantivu<br />
y asociáu a sustantivu o axetivu. Significaos:<br />
- "Despeutivu": bollu ’ bollecu.<br />
- "Xentiliciu": Trubia ’ trubiecu.<br />
-ENA<br />
Sufixu improductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> axetivu y asociáu a sustantivu.<br />
Significáu: "conxuntu". Exemplos: diez ’ <strong>de</strong>cena, doce ’ docena, venti ’<br />
ventena, trenta ’ trentena, cientu ’ centena.<br />
-ENCIA<br />
Sufixu semiproductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> verbu y asociáu a sustantivu.<br />
Significáu: "aición y efeutu, cualidá". Exemplos: alvertir ’ alvertencia,<br />
atrevese ’ atrevencia, conocer ’ conocencia, nacer ’ nacencia,<br />
ocurrir ’ ocurrencia, paecer ’ paecencia, saber ’ sabencia, sufrir ’<br />
sufrencia.<br />
-ENSE ~-IENSE<br />
Sufixu semiproductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> sustantivu y asociáu a axetivu.<br />
Significáu: "xentiliciu": Atenes ’ ateniense, Mieres ’ mierense.<br />
XXI.<br />
Derivación<br />
y composición<br />
279
Change language