Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
Gramática - Academia de la Llingua Asturiana Gramática - Academia de la Llingua Asturiana
XXI. Derivación y composición 272 Significáu: "conxuntu". Exemplos: colondra ’ colondrame, costiella ’ costellame, diente ’ dentame, furu ’ furame, lloria ’ lloriame, mueble ’ moblame, vela ’ velame. -ÁN, -ANA, -ANO Sufixu semiproductivu, non categorizador o categorizador dende sustantivu o verbu y asociáu a axetivu. Significaos: - "Xentiliciu": Ayer ’ ayerán, Quirós ’ quirosán, Somiéu ’ somedán, Teberga ’ tebergán. - "Despeutivu": charrar ’ charrán, folganza ’ folganzán, folgar ’ folgán, home ’ homán, mierda ’ mierdán, muyer ’ muyerán, tiempu ’ tempán, tontu ’ tontán, trapichar ’ trapichán, traximar ’ traximán. -ANCU, -ANCA Sufixu semiproductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu. Significáu despeutivu. Exemplos: piedra ’ pedranca, palu ’ palancu, pozu ’ pozancu. -ANCHU, -ANCHA Sufixu improductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu. Significáu aumentativu-despeutivu. Exemplos: fierru ’ ferranchu, fola ’ folanchu ~ folancha. -ANGU, -ANGA, -ANGO Sufixu semiproductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu. Significáu despeutivu: floritu ’ floritanga ~ floritangu, paisanu ’ paisanangu, señoritu ’ señoritangu, señorita ’ señoritanga, señorito ’ señoritango. -ANTE Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu o axetivu. Significaos: - "Cualidá, que fai una aición": alloriar ’ alloriante, cafiar ’ cafiante, falar ’ falante, importar ’ importante, mangar ’ mangante, repunar ’ repunante, sobrar ’ sobrante, votar ’ votante. - "Profesión, trabayu": ayudar ’ ayudante, cantar ’ cantante, comerciar ’ comerciante, dibuxar ’ dibuxante, estudiar ’ estudiante, navegar ’ navegante, negociar ’ negociante. -ANU, -ANA, -ANO Sufixu semiproductivu, categorizador dende sustantivu o alverbiu, y asociáu a axetivu. Significaos:
- "Xentiliciu": Asturies ’ asturianu, Ayer ’ ayeranu, Babia ’ babianu, Bolivia ’ bolivianu, Corvera ’ corveranu, Italia ’ italianu, Llangréu ’ llangreanu, Pravia ’ pravianu, Roma ’ romanu, Somiéu ’ somedanu, Teberga ’ teberganu. - "Propiu d'un llugar": cerca ’ cercanu, fuera ’ foranu, llonxe ’ llonxanu, mediu ’ medianu. - "Cualidá": rocea ’ roceanu. -ANZA ~ -ANCIA Sufixu semiproductivu, categorizador dende verbu y asociáu a sustantivu. Significáu: "aición y efeutu, cualidá". Exemplos: acordar ’ acordanza, allabar ’ allabanza ~ allabancia, andar ’ andanza ~ andancia, asegurar ’ seguranza, camudar ’ camudancia, comparar ’ comparanza ~ comparancia, confiar ’ confianza, considerar ’ consideranza ~ considerancia, consolar ’ consolancia, falar ’ falancia, figurar ’ figuranza, folgar ’ folganza ~ folgancia, ganar ’ ganancia, importar ’ importancia, inorar ’ inoranza ~ inorancia, llabrar ’ llabranza, matar ’ matanza ~ matancia. -APU -APA ~ -IAPU -IAPA Sufixu improductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu. Significáu diminutivu y dacuando despeutivu. Exemplos: cachu ’ cachapu, cuetu ’ cotapu, pexe ’ pexapu. -AR Sufixu productivu, categorizador dende sustantivu o axetivu y asociáu a verbu. Forma verbos: agua ’ aguar, azul ’ azular, corchu ’ corchar, fadiu ’ fadiar, llende ’ llendar, mosca ’ moscar. -ARIU, -ARIA, -ARIO Sufixu improductivu, categorizador dende sustantivu y asociáu a sustantivu o axetivu. - "Relativu a": alimentu ’ alimentariu, comunidá ’ comunitariu, llibertá ’ llibertariu, tributu ’ tributariu, universidá ’ universitariu. - "Profesión, trabayu": botica ’ boticariu, función ’ funcionariu. -ARRU, -ARRA, -ARRO o -ARRIU, -ARRIA, -ARRIO Sufixu semiproductivu, non categorizador y asociáu a axetivu. Significáu despeutivu, dacuando emponderador: bobu ’ bobarru ~ bobarriu, mozu ’ mozarru ~ mozarriu, neñu ’ neñarru ~ neñarriu, pata ’ patarru, tontu ’ tontarru ~ tontarriu. XXI. Derivación y composición 273
- Page 221 and 222: ensin indicar el fin. Exemplos: eso
- Page 223 and 224: TAR POR + INFINITIVU Espresa qu'una
- Page 225 and 226: TENER + PARTICIPIU Perífrasis perf
- Page 227 and 228: tremenda. Nel casu de quien y cuant
- Page 229 and 230: 1 Interrogativos y esclamativos Los
- Page 231 and 232: 1.4 Función y emplegu Los interrog
- Page 233 and 234: MENES D’ENTRUGA CON Ú Ónde y ú
- Page 235 and 236: 1 Les preposiciones Formes Les prep
- Page 237 and 238: el chaplón clavélu con un martiel
- Page 239 and 240: que, tu nun yes quien a comelo, tu
- Page 241 and 242: Exemplos: faló col fíu de Miguel,
- Page 243 and 244: ) Desaveramientu, dixebra, separtam
- Page 245 and 246: ) Direición, con referencia espaci
- Page 247 and 248: a) La preposición haza ~ hacia ind
- Page 249 and 250: per + allá ’ pellá (tamién: pe
- Page 251 and 252: 4.15.3 OTROS EMPLEGOS La preposici
- Page 253 and 254: La preposición tres pue usase sola
- Page 255 and 256: Y, pa cabu, otres tán formaes a ba
- Page 257 and 258: 1 Les conxunciones Carauterístique
- Page 259 and 260: PERO, MAS Pero indica que se contra
- Page 261 and 262: QUE (QU') Exemplos: que nun ye asin
- Page 263 and 264: CONDICIONALES SI CONDICIONAL Exempl
- Page 265 and 266: con otros elementos del sintagma o
- Page 267 and 268: a un referente suxetivu (onde yá n
- Page 269 and 270: - Dende un verbu: alloriar ’ allo
- Page 271: cada, lluna ’ llunada, neñu ’
- Page 275 and 276: - "Aición y efeutu de poca intensi
- Page 277 and 278: homazu, mozu ’ mozazu, muyer ’
- Page 279 and 280: moyar ’ moyadura, quemar ’ quem
- Page 281 and 282: u, goxa ’ goxeru, lleche ’ llec
- Page 283 and 284: -EXAR Sufixu semiproductivu, non ca
- Page 285 and 286: -IEGU, -IEGA, -IEGO o -EGU, -EGA, -
- Page 287 and 288: - "Aición y efeutu curtiu y poco i
- Page 289 and 290: daqué". Exemplos: asturianu ’ as
- Page 291 and 292: tantivu o axetivu. Significáu: "pr
- Page 293 and 294: -UEPU, -UEPA Sufixu improductivu, n
- Page 295 and 296: A- ~ AN- (ante vocal) Prefixu semip
- Page 297 and 298: DE- Prefixu improductivu, non categ
- Page 299 and 300: EU- Prefixu improductivu, non categ
- Page 301 and 302: MONO- Prefixu productivu, categoriz
- Page 303 and 304: QUILO- ~ KILO- Prefixu improductivu
- Page 305 and 306: TETRA- Prefixu improductivu, non ca
- Page 307 and 308: -ED- -ed- + -iciu: llamber ’ llam
- Page 309 and 310: 4.1.1 CLASIFICACIÓN DE LES PALLABR
- Page 311 and 312: - automóvil > auto-: pista ’ aut
- Page 313 and 314: cer, podre ’ apodrecer, ricu ’
- Page 315 and 316: 6 Encurtiamientu y allargamientu de
- Page 317 and 318: Morfoloxía 317
- Page 319 and 320: sele, la espresión que falen sele
- Page 321 and 322: llibru escritu, un bon direutor alm
- "Xentiliciu": Asturies ’ asturianu, Ayer ’ ayeranu, Babia ’ babianu,<br />
Bolivia ’ bolivianu, Corvera ’ corveranu, Italia ’ italianu, L<strong>la</strong>ngréu<br />
’ l<strong>la</strong>ngreanu, Pravia ’ pravianu, Roma ’ romanu, Somiéu ’ somedanu,<br />
Teberga ’ teberganu.<br />
- "Propiu d'un llugar": cerca ’ cercanu, fuera ’ foranu, llonxe ’ llonxanu,<br />
mediu ’ medianu.<br />
- "Cualidá": rocea ’ roceanu.<br />
-ANZA ~ -ANCIA<br />
Sufixu semiproductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> verbu y asociáu a sustantivu.<br />
Significáu: "aición y efeutu, cualidá". Exemplos: acordar ’ acordanza,<br />
al<strong>la</strong>bar ’ al<strong>la</strong>banza ~ al<strong>la</strong>bancia, andar ’ andanza ~ andancia, asegurar<br />
’ seguranza, camudar ’ camudancia, comparar ’ comparanza ~<br />
comparancia, confiar ’ confianza, consi<strong>de</strong>rar ’ consi<strong>de</strong>ranza ~ consi<strong>de</strong>rancia,<br />
conso<strong>la</strong>r ’ conso<strong>la</strong>ncia, fa<strong>la</strong>r ’ fa<strong>la</strong>ncia, figurar ’ figuranza,<br />
folgar ’ folganza ~ folgancia, ganar ’ ganancia, importar ’ importancia,<br />
inorar ’ inoranza ~ inorancia, l<strong>la</strong>brar ’ l<strong>la</strong>branza, matar ’ matanza<br />
~ matancia.<br />
-APU -APA ~ -IAPU -IAPA<br />
Sufixu improductivu, non categorizador y asociáu a sustantivu. Significáu<br />
diminutivu y dacuando <strong>de</strong>speutivu. Exemplos: cachu ’ cachapu, cuetu ’<br />
cotapu, pexe ’ pexapu.<br />
-AR<br />
Sufixu productivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> sustantivu o axetivu y asociáu a<br />
verbu. Forma verbos: agua ’ aguar, azul ’ azu<strong>la</strong>r, corchu ’ corchar,<br />
fadiu ’ fadiar, llen<strong>de</strong> ’ llendar, mosca ’ moscar.<br />
-ARIU, -ARIA, -ARIO<br />
Sufixu improductivu, categorizador <strong>de</strong>n<strong>de</strong> sustantivu y asociáu a sustantivu<br />
o axetivu.<br />
- "Re<strong>la</strong>tivu a": alimentu ’ alimentariu, comunidá ’ comunitariu, llibertá<br />
’ llibertariu, tributu ’ tributariu, universidá ’ universitariu.<br />
- "Profesión, trabayu": botica ’ boticariu, función ’ funcionariu.<br />
-ARRU, -ARRA, -ARRO o -ARRIU, -ARRIA, -ARRIO<br />
Sufixu semiproductivu, non categorizador y asociáu a axetivu. Significáu<br />
<strong>de</strong>speutivu, dacuando empon<strong>de</strong>rador: bobu ’ bobarru ~ bobarriu, mozu<br />
’ mozarru ~ mozarriu, neñu ’ neñarru ~ neñarriu, pata ’ patarru, tontu<br />
’ tontarru ~ tontarriu.<br />
XXI.<br />
Derivación<br />
y composición<br />
273
Change language