21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

) N'otres munches ocasiones, <strong>la</strong> «i» átona nun ye a esplicase por <strong>de</strong>rivación<br />

a partir d'otra pal<strong>la</strong>bra, nin se rel<strong>la</strong>ciona con formes verbales con i<br />

tónica <strong>de</strong>l mesmu paradigma. Exemplos <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres con «i» átona son:<br />

dilixencia, diputáu, militar, ministru, minutu, oficina, principiu,<br />

Principáu, visita, biblioteca, bicicleta, ciclismu, circu<strong>la</strong>r, diccionariu,<br />

direutor, disimu<strong>la</strong>r, figura, titu<strong>la</strong>r, etc. La consulta a un diccionariu normativu<br />

<strong>de</strong>saniciará toa dulda.<br />

c) La i- inicial, abondosa en pal<strong>la</strong>bres d'orixe cultu, pue realizase na pronunciación<br />

popu<strong>la</strong>r, amás <strong>de</strong> como [i-], como [e-]. Esti ye'l casu tamién<br />

<strong>de</strong> los prefixos d'orixe cultu in- o im-, inter-, intra-, infra-, dis- y otros.<br />

D'esti mou, escribiráse: invisible, industria, importante, ineutu, infestar,<br />

inmeyorable, intención, inxertar; internacional, interpretar; intravenosu;<br />

infrarroxu, infrahumanu; discursu, discrimináu, etc.<br />

3.1.3 VOCAL ÁTONA O<br />

El fonema /o/ en sí<strong>la</strong>ba átona presenta, davezu, realizaciones fonétiques<br />

que van <strong>de</strong>n<strong>de</strong> <strong>la</strong> [u.] más zarrada a <strong>la</strong> [o ] más abierta. En tolos casos escribiráse<br />

«o». Exemplos: probín, non *prubín; bocáu, non *bucáu; cosiquina,<br />

non *cusiquina; pocoñín, non *pucuñín; atopar, non *atupar; foguera,<br />

non *fuguera; morrer, non *murrer; povisa, non *puvisa; costiel<strong>la</strong>, non<br />

*custiel<strong>la</strong>; gorgutar, non *gurgutar; tocín, non *tucín; etc.<br />

Ye esperable, entóncenes, que surdan dul<strong>de</strong>s respeuto a <strong>la</strong> escritura con<br />

«o» o con «u» átones en ciertes pal<strong>la</strong>bres. Al envís <strong>de</strong> <strong>de</strong>saniciar eses dul<strong>de</strong>s,<br />

puen dase les siguientes regles:<br />

a) Escribiráse «o» átona nuna pal<strong>la</strong>bra <strong>de</strong>rivada (o sentida como ta<strong>la</strong>) d'otra<br />

primitiva con o tónica. Exemplos: probín (<strong>de</strong> probe), bocáu (<strong>de</strong><br />

boca), homín (<strong>de</strong> home), llobercu (<strong>de</strong> llobu), coxera (<strong>de</strong> coxu), cosiquina<br />

(<strong>de</strong> cosa), pocoñín (<strong>de</strong> pocu), etc.<br />

Del mesmu mou, tamién s'escribirá «o» átona nes formes verbales rel<strong>la</strong>cionaes<br />

con formes fuertes en o tónica. Exemplos: aforrar (yo aforro), atopar<br />

(yo atopo), amoriar (yo amorio), votar (tu votes), abociar (él abocia), co<strong>la</strong>r<br />

(ellos colen), comer (yo como), corar (tu cores), adomar (él adoma), fozar<br />

(ellos focen), escosar (yo escoso), llorar (tu llores), montar (él monta),<br />

notar (elles noten), posar (yo poso), robar (tu robes), roñar (el<strong>la</strong> roña),<br />

rosar (rosa), royer (ellos royen), rozar (yo rozo), tocar (tu toques), etc.<br />

b) Escribiráse «o» átona nes pal<strong>la</strong>bres <strong>de</strong>rivaes (o sentíes como tales) d'otres<br />

primitives que presenten el diptongu tónicu ue. Exemplos: foguera<br />

II.<br />

Les vocales<br />

27

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!