Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XIX.
Les
preposiciones
252
4.18 So
4.18.1 FORMA
La preposición so siguida d'artículu el da llugar a la contraición sol; col
restu de los artículos nun se fai contraición. Exemplos: sol monte, so la
peña, so l'areña, so lo quemao, so los montes, so les peñes.
4.18.2 CONTENÍOS Y EMPLEGOS
La preposición so equival, en conteníu y emplegos, a baxo. Espresa, entós,
un allugamientu na parte inferior o baxera de daqué. Exemplos: les madreñes
tán sol escañu, apaeció'l dineru so la llábana, la defensa ta so la responsabilidá
del estáu, so la monarquía asturiana nació la ciudá d'Uviéu.
Equival, como la preposición baxo, a la secuencia d'alverbiu y preposición
debaxo de, embaxo de.
So ensin artículu siguiente apaez n'usos arcaizantes como: esa promesa
fízola so xuramentu, esi asuntu ta so investigación del xuez.
4.19 Sobre o sobro
Estos son dalgunos de los conteníos y emplegos más importantes de la
preposición sobre ~ sobro:
a) El significáu primariu de la preposición sobre fai referencia a llugar;
concretamente, indica un allugamientu na parte superior o cimera de
daqué, polo qu'equival a la espresión alverbial enriba de. Exemplos: el
platu ta sobre la mesa, el gatu anda sobro'l teyáu. Dende ehí, almite
usos en sentíu figuráu: hai una amenaza sobre les nueses vides, sobro
Dios nun hai nada imaxinable.
b) Equival a la espresión alverbial alredor de cuando indica un movimientu
tomando daqué como apoyu: les ruedes voltien sobre la exa, la
Tierra voltia sobro sí mesma. Nesti sen, emplégase tamién significando
"aproximadamente", "más o menos": mio güelu anda sobre los ochenta
años, eso foi sobro metá de mes.
4.20 Tres
El significáu primariu de la preposición tres fai referencia a un allugamientu
na parte d'atrás; poro, equival a la espresión alverbial detrás de.
Exemplos: punxéronse tres la muria, cayó tres el matu, el pueblu ta tres el
cordal. La idea d'allugamientu pue entendese tamién en sen temporal: tres
el branu vien la seronda, tres cenar foron dormir.