Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XIX.
Les
preposiciones
244
4.8 Dende
La preposición dende indica la procedencia u orixe. Pue tener referencia
espacial: llegaba xente dende toles poblaciones de la rodiada, la carrera
ye dende Xixón hasta Uviéu. Nesti sen, pue emplegase pa indicar qu'una
aición faise nun llugar separtáu del oxetu: dende esi monte vese tol conceyu,
disparaben a la costa dende la mar.
La referencia espacial pue facese en sentíu figuráu: dende toles conciencies
surdió un determín claru, dende esi planteamientu nun tenéis nada
que facer. Tamién s'emplega en referencia temporal: dende cuantayá que
nun vos vía, les fiestes duren dende'l xueves hasta'l domingu.
4.9 En
4.9.1 FORMA
La preposición en, cuando-y sigue pallabra qu'entama per vocal o per h-,
cueye la forma apostrofada n'. Exemplos: n'Asturies, n'España, n'Italia,
n'orbayando, n'Uviéu, n'habiendo, n'honor, etc. La secuencia en más artículu
orixina les siguientes contraiciones:
en + el ’ nel (equivalente a no)
en + la ’ na
en + lo ’ no
en + los ’ nos
en + les ’ nes
Asina mesmo, de en más demostrativu surden les correspondientes contraiciones:
nesti, nesta, nesto, nestos, nestes; nesi, nesa, neso, nesos, neses;
naquel o naquelli, naquella, naquello, naquellos, naquelles. La xuntura de
les preposiciones a y en, con sentíu de direición, produz la contraición an.
Exemplu: vamos an ca Antón.
4.9.2 CONTENÍOS Y EMPLEGOS
Precediendo a un sintagma en función de complementu circunstancial (ver
XXIII.3.6), la preposición en amuesa estos conteníos:
a) Allugamientu, seya con referencia de llugar (Xuan vive en Cuideiru, yo
trabayo na mina) o de tiempu (en xineru tengo de dir al dentista, en
1808 la Xunta Xeneral del Principáu declaróse soberana). La referencia
espacial pue facese en sentíu figuráu: xurgó nos sos sentimientos,
nun atopo nenguna razón no que dices.