Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

) Desaveramientu, dixebra, separtamientu (en sentíu material o figuráu):
eses botelles quítales del fueu, alloñáronse de les idees que defendíen a
lo primero. Cuando la preposición de ye índiz funcional de suplementu,
ta cuasimente fallida de significáu, amosando un valor puramente
gramatical: présta-yos falar de llaceries, quexáisvos de caxigalines.
Cuando la preposición de ye trespositor a términu subordináu nun sintagma
nominal (ver XXII.2.4.2), amuesa tamién un valor de pura rellación
gramatical, nun s'asociando a nengún conteníu específicu. Ye'l contestu'l
que matiza los sos diversos significaos:
- Material: mercó un pantalón de pana, usaben cuyares de madera.
- Posesión o pertenencia: esa ye la casa del vecín, la propuesta de Milio
yera la meyor.
- Grupu onde s'insierta daqué o daquién: munchos d'ellos votaron "non" al
candidatu, dalgunos de nós quedamos equí.
- Tema: mercó un llibru de matemátiques.
- Conteníu o capacidá: un vasu de lleche, un culín de sidra, un calderáu
d'agua, un camionáu de mazana.
N'otros casos, el significáu apaez abondo desdibuxáu: la ciudá d'Uviéu, ta
enlleno de felechu, máquina d'escribir, ye llargu de pates, tien ganes de
dormir, son foscos de cara.
Sobre los casos de supresión de la preposición de, ver XXII.2.5.
4.7.3 OTROS EMPLEGOS
La preposición de emplégase en ciertes xuntures o perífrasis verbales.
Exemplos: quedó de pagámelos, acaben de xintar, vienen de xintar, deben
de sabelo yá, dexaron d'afalagate, habrás de dexame'l coche, ¿pararás
d'insultame?, tien de dicínoslo, tentaben de buscar pisu. Ver XVI.14.1.
La preposición de úsase enforma en locuciones alverbiales de mou: de
llau, de cote, de contino, de secute, de cutiu, de xemes en cuando, de
sutrucu, de comuña, de sópitu, d'esmenu, de reflundiu, de sutaque, de
mancomún, de baldre, de papu, de raspión, de regüeyu, etc. Apaez tamién
en locuciones temporales: de llunes, de nueche, de mañanina, d'iviernu,
etc. Ver XIV.6.
Precediendo a un infinitivu, garra sentíu condicional: de sabelo enantes,
yo nun diba; de falar con elles, que seya per teléfonu. Emplégase tamién
nos posesivos perifrásticos (ver X.4): de mio, de to, de so, de nuestro o de
nueso, de vuestro o de vueso y de so.
XIX.
Les
preposiciones
243