Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Exemplos: faló col fíu de Miguel, anden cola saca al costazu, nun toi d'acuerdu
colo que dixisti, mancóse colos maderos, nun pue coles asignatures.
4.5.2 CONTENÍOS Y EMPLEGOS
Ye nel so cometíu d'índiz funcional cuando la preposición con amuesa más
variedá de significáu. Fonderamente, son dos los significaos básicos: compaña
ya instrumentu.
a) Compaña. Equival a la espresión alverbial xunto a. Exemplos: el fíu ta
cola ma, dexaron a Pedro con María. A esti significáu básicu puen
amestáse-y matices, como'l d'espresar que daqué se fai en comuña con
otros: esti llabor ficímoslu colos del pueblu d'al llau, el diputáu votó col
restu del so partíu. D'una idea d'averamientu, pásase a la d'oposición o
enfrentamientu: pegó cola muria y mancóse, naquella guerra enfrentáronse
los franceses colos ingleses. Pue tener referencia temporal, significando
entós "simultaneidá nel tiempu": con febreru aportaron les
nevaes, la victoria llegó col nacimientu del so fíu. Úsase na espresión
de númberos decimales: dos con siete, cuatro con cinco.
b) Instrumentu o ferramienta con que se fai daqué: el chaplón clavélu con
un martiellu, atechóse con un paragües. En sentíu figuráu, mediu pa
facer daqué: eso llogrólo con hores de trabayu, con lleis democrátiques
ye posible la crítica. Dende esti sentíu figuráu pue pasar a espresar el
mou o la manera como se fai daqué: siempre recuerden aquelles dómines
con señardá, esta novela ta escrita con muncha correición.
Cuando con ye trespositor dientro d'un grupu sintagmáticu, ofrez poca
carga semántica. Básicamente, lo que fai nestos casos ye poner en rellación
les carauterístiques del términu subordináu coles del sustantivu que
fai de nucleu: esi rapaz col pelo llargo ye fíu del panaderu, ye un pañuelu
con pintes colloraes, paez un home con chapeta. Delles veces eses
carauterístiques refiérense a la xuntura o concurrencia de dos o más coses:
café con lleche, gústenme les romeríes con gaita y baille.
4.5.3 OTROS EMPLEGOS
La preposición con emplégase davezu en locuciones alverbiales, como:
con traza, con xeitu, coles oreyes gaches, colos calcaños en culu, etc.
Tamién apaez nel réxime preposicional de munchos verbos: acotar con,
atender con, atopase con, coincidir con, conformase con, combayar con,
facese con, entamar con, etc. Ver XIV.6.
XIX.
Les
preposiciones
241