Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XVI.
El verbu
220
14
Perífrasis verbales
Una perífrasis verbal ye un conxuntu formáu por un verbu en forma personal
y un infinitivu, xerundiu o participiu, que funcionen unitariamente
como nucleu oracional. Nuna perífrasis estrémense:
- VERBU AUXILIAR: ye'l que realmente se conxuga nes distintes persones,
tiempos, moos, etc. Trátase d'un verbu que, nel so usu perifrásticu, nun
presenta'l so significáu habitual. Aporta al otru verbu (l'auxiliáu) los valores
morfolóxicos verbales y un significáu secundariu.
- VERBU AUXILIÁU: preséntase invariable n'infinitivu, xerundiu o participiu
neutru (según les perífrasis). Aporta'l significáu central de la perífrasis.
Un exemplu vese na perífrasis dir + infinitivu, onde dir nun se presenta
col significáu reutu "caminar, treslladase", sinón qu'aporta'l significáu de
futuru. La conxugación ye entós voi falar, vas falar, va falar, diba falar,
dibes falar, diré falar, diríes falar, diendo falar, etc. Pue tamién apaecer
inmovilizáu en participiu neutru col auxiliar tener na perífrasis tener +
participiu, onde tener nun tien el significáu reutu de "poseyer o caltener",
sinón que val p'aporta-y el significáu de perfeutividá, y entós conxúgase
tengo falao, tienes falao, tien falao, tenía falao, teníes falao, tendré falao,
tendríes falao, teniendo falao, etc.
14.1 Perífrasis d'infinitivu
ACABAR (DE) + INFINITIVU
Perífrasis perfeutiva. Espresa que l'aición perfáise nun pasáu puntual
inmediatu. La presencia o non de la preposición de ye optativa. Exemplos:
acaben de llamate o acaben llamate, acabé de xintar o acabé xintar, nun
te dexamos salir hasta que nun acabes de facer los exercicios o hasta que
nun acabes facer los exercicios.
ACABAR POR + INFINITIVU
Perífrasis terminativa. Espresa que l'aición fina nun puntu temporal concretu
y d'un mou determináu que supón l'empiezu d'otra aición consecutiva.
Exemplos: si lo pienses de verdá acabes por dexalo too, yera tan difícil
aquello qu'acababes por tarrecelo.
ANDAR A + INFINITIVU
Perífrasis imperfeutiva. Espresa que l'aición desendólcase de contino y