Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

CONSTRUIR: constrúis, constrúi, construimos, construía, construí, construiré,
construiría, construíi, construíu...
CONSTRUYIR: construyes, construye, construyimos, construyía, construyí,
construyiré, construyiría, construyíi, construyíu...
Hai verbos que presenten únicamente un infinitivu en -YER, anque amuesen
tamién la doble posibilidá de conxugación:
OYER: oyo, oyes, oye, oyimos, oyía, oyí, oyeré, oyería, oya, oyéi, oyíu... /
oigo, ois, oi, oímos, oía, oíré, oiría, oiga, oíi, oíu...
13.2.5 PARTICIPIOS IRREGULARES
Dellos verbos presenten participios irregulares, toos ellos fuertes:
Acabaos en -CHU: dicir ’ dichu -a -o, facer ’ fechu -a -o.
Acabaos en -TU: abrir ’ abiertu -a -o, cubrir ’ cubiertu -a -o, envolver ’
envueltu -a -o, escribir ’ escritu -a -o, frir ’ fritu -a -o, morrer ’ muertu
-a -o, poner ’ puestu -a -o, revolver ’ revueltu -a -o, romper ’ rotu -a -o,
ver ’ vistu -a -o, volver ’ vueltu -a -o.
Los verbos ensugar, cocer, encender, prender, arrepentise tienen, respeutivamente,
participios regulares ensugáu -a -ao, cocíu -ida -ío, encendíu
-ida -ío, prendíu -ida -ío y arrepentíu -ida -ío, emplegaos lo mesmo en
perífrasis verbales que como axetivos: tienen ensugao les camises, les
camises ensugaes; tien cocío mazanes, les mazanes tán cocíes; nun tien
encendío nada, el fueu ta encendíu; teníen prendío munches plantes, eses
plantes tán bien prendíes; tiense arrepentío munches vegaes, él ta arrepentíu.
Pero xunto a esos participios regulares presenten tamién formes
fuertes ensuchu -a -o, cochu -a -o, encesu -a -o, presu -a -o, arrepresu -a
-o, que yá nun funcionen como participios, sinón siempre como axetivos:
les camises ensuches, les mazanes tán coches, el fueu ta encesu, tengo la
planta presa.
Compórtense igual otros verbos como: pagar ’ pagáu -ada -ao y pagu
-a -o; cansar ’ cansáu -ada -ao y cansu -a -o; nublar ’ nubláu -ada -ao
y nublu -a -o; esneviar ’ esneviáu -ada -ao y esneviu -a -o; fartar ’ fartáu
-ada -ao y fartu -a -o; soltar ’ soltáu -ada -ao y sueltu -a -o; llimpiar
’ llimpiáu -ada -ao y llimpiu -a -o; descalzar ’ descalzáu -ada -ao y descalzu
-a -o; espertar ’ espertáu -ada -ao y espiertu -a -o; suxetar ’ suxetáu
-ada -ao y suxetu -a -o; etc.
XVI.
El verbu
201