Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XVI.
El verbu
196
12.6 Verbos pronominales
Son pronominales aquellos verbos que pa conxugase necesiten obligadamente
de pronomes reflexivos átonos de complementu direutu, que se presenten
como incrementos reflexivos; ver XXIII.3.4.3. Exemplos: ANTOXA-
SE: antóxaseme, antoxóse-yos; ARREPENTISE: arrepintiéndose, arrepentímonos.
Nun son pronominales aquellos verbos qu'almiten la reflexividá como una
posibilidá más del so usu; ver XXIII.3.2.5 y 3.3.2. Exemplos: LLAVAR: llavo
al neñu, llávome a min mesmu; AXUNTAR: axuntes dineru, axúnteste a bona
xente; XIMELGAR: ximelgamos la caña, ximelgámonos baillando; MOVER:
mueven l'armariu, muévense pa escalecer; etc. N'asturianu nótase un enclín
xeneralizáu a refugar los usos pronominales cuando puen alternar cola
espresión non pronominal del mesmu verbu. Asina, yo marcho y non *márchome;
él cayó y non *él cayóse; etc.
Dellos verbos garren estremáu significáu según se conxuguen pronominales
o non; en realidá, son verbos distintos: ACORDAR "llegar a un pautu" /
ACORDASE "facer acordanza", DOLER "mancar" / DOLESE "tener compasión",
FACER "realizar" / FACESE "avezase, acostumase", ESMUCIR "mucir,
catar" / ESMUCISE "esbariar".
13
Verbos irregulares
Munchos verbos nun s'axusten a los modelos de conxugación regular. Les
irregularidaes puen apaecer na raíz verbal, nes desinencies o en dambes al
empar.
13.1 Irregularidaes na raíz
Dellos verbos presenten dos variantes de la mesma raíz:
13.1.1 VERBOS QU’ALTERNEN E, IE
Exemplu: FERVER: fervemos, fervíes, fervisti, fervamos, fervieras, ferverás,
ferveríes, ferviendo, fervíu, pero fierves, fierven, fiervi. Lo mesmo asocede
con verbos como enrestrar, enterrar, ferrar, negar, nevar, pensar, perder,
etc. Sobre l'alternancia «e», «ie», ver II.3.1.1.
Ha tenese en cuenta que tamién ufierten diptongu nes formes fuertes estos
verbos: amestar, apegar, enredar, ofender, pesllar, prender, vender, etc.
Tamién diptonguen los derivaos d'estos verbos: desapegar, desenredar,
aprender, deprender, revender, malvender, etc.