21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

como tou sustantivu, l'infinitivu pue tresponese a <strong>la</strong> categoría d'axetivu (<strong>la</strong><br />

hora <strong>de</strong> fa<strong>la</strong>r) o d'alverbiu (bonu d'aguantar, enantes <strong>de</strong> dir).<br />

El calter sustantivu <strong>de</strong>l infinitivu manifiéstase tamién na posibilidá <strong>de</strong> dir<br />

acompañáu d'artículu y otros <strong>de</strong>terminantes, lo que ye posible sobre manera<br />

cuando funciona como suxetu léxicu (el pesl<strong>la</strong>r con l<strong>la</strong>ve <strong>de</strong>xólu mui<br />

tranquilu, esi chisgar los güeyos tan prestosu). Nestos casos, l'artículu tien<br />

un valor puramente estilísticu, nun amestando nengún significáu. Como<br />

sustantivu, l'infinitivu pi<strong>de</strong> concordancia neutra <strong>de</strong>l axetivu o pronome<br />

cuando concuer<strong>de</strong>n con él (ver XXIV.4.1.1): fumar ye malo, el fumar<br />

<strong>de</strong>xólo.<br />

Cuando l'infinitivu se lexicaliza como sustantivu dafechu, <strong>de</strong>xa <strong>de</strong> ser propiamente<br />

una xuntura <strong>de</strong> lexema verbal y <strong>de</strong>rivativu, pa presentar yá toles<br />

carauterístiques <strong>de</strong>l sustantivu, almitiendo singu<strong>la</strong>r y plural llibremente<br />

(l'andar / los andares, l'atapecer / los atapecer, el riscar / los riscares, el<br />

cantar / los cantares) y posibilidá d'acompañase <strong>de</strong> <strong>de</strong>rivativos o sufixos<br />

(l'andarucu, l'atapecerín, el cantarón...).<br />

Semánticamente, l'infinitivu espresa procesu potencialmente en marcha,<br />

pero ensin referencia al so acabamientu. Poro, l'infinitivu tien un c<strong>la</strong>ru<br />

valor progresivu, al disponer <strong>de</strong> to<strong>la</strong> so carga semántica llista pa <strong>de</strong>sendolcase<br />

nun futuru. Ye por esto polo que l'infinitivu entra davezu a formar<br />

parte <strong>de</strong> perífrasis verbales qu'impliquen valor progresivu (ver<br />

XVI.14.1): voi facer, has comer, hai qu'igualo, tien que dir, tenemos <strong>de</strong><br />

dicí-ylo, etc.<br />

10.3.1 DELLOS USOS DEL INFINITIVU<br />

L'infinitivu úsase pa sustituyir a una forma conxugada y asina evitar <strong>la</strong><br />

repetición <strong>de</strong> <strong>la</strong> persona gramatical. Nunes ocasiones, l'infinitivu ye <strong>la</strong><br />

única forma posible: quiero dir (non *quiero que yo vaya), nun tienes un<br />

res que per<strong>de</strong>r (non *nun tienes un res que pierdas). N'otres ocasiones,<br />

l'infinitivu alterna nel usu con una forma conxugada <strong>de</strong> suxuntivu: fáeslu<br />

dicir mentires (equivalente a fáeslu que diga mentires), el caballu que<br />

cayó paez llevantase otra vegada (equivalente a paez que se llevanta),<br />

obligónos a trabayar to<strong>la</strong> mañana (equivalente a obligónos a que trabayáremos),<br />

mandóte llimpiar el cuartu (o mandóte que llimpiares el cuartu),<br />

nieguen ser ellos (equivalente a nieguen que son ellos). Véanse tamién<br />

los siguientes exemplos: con nós facelo ye bastante (equivalente a con que<br />

nós lo faigamos ye bastante), con nós facelo yera bastante (equivalente a<br />

con que nós lo ficiéremos yera bastante), llevantéme sin ellos notar nada<br />

XVI.<br />

El verbu<br />

185

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!