Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

I.
L’alfabetu
18
2
Signos ortográficos
Amás de les lletres, n'asturianu úsense dellos signos o marques ortográfiques
que valen pa encontar la llectura d'un testu.
2.1 L'acentu
L'acentu ( ´ ) ye'l signu que val pa indicar, en dellos casos, cuála ye la sílaba
tónica d'una pallabra: faló, manguán, parragués, fácil, fégadu. Emplégase
acordies coles normes que s'especifiquen en V.3.
2.2 L'apóstrofu
L'apóstrufu ( ' ) ye un signu que, allugáu ente dos lletres, val pa indicar
qu'ente elles perdióse un soníu. Exemplos: l'esguil, l'asturiana, d'Avilés,
n'horru, diz qu'orbaya. L'usu del apóstrofu ta reguláu acordies con
VIII.1.1, XIII.3.1.2, XVII.1, XIX.4.7.1, XIX.4.9.1, XIX.4.13.1.
2.3 La diéresis
La diéresis ( ¨ ) ponse enriba de la vocal «u» cuando fai falta lleela nes
combinaciones «güe», «güi». Exemplos: güesu, güevu, Güerres, llingüina,
güe, güei, güisqui, agüina, L'Agüeria.
2.4 El guión curtiu
Emplégase guión curtiu ( - ) en casos como estos:
a) Delantre del pronome personal -y y nel so plural -yos (tamién -ys).
Exemplos: da-y pan, hai que-y lo dar, nun-yos lo faigas, ¿quién-yos lo
dixo? Ver XIII.3.1.
b) Pa separtar una forma verbal terminada en «l», d'un pronome enclíticu
lu, la, lo, los, les. Exemplos: esi llibru ye caru, pero valir val-lo; les
llenteyes güel-les, que güelen bien; si nun molisti café, muel-lo.
c) Pa separtar les formes verbales terminaes en «s» del pronome enclíticu
se. Por exemplu: la ropa cues-se rápido.
d) En dellos compuestos: político-relixosu, decretu-llei.
e) Nes onomatopeyes repetitives: chóquele-chóquele, ruxe-rux, xu-xu.