Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

encies cronolóxiques presentes o pasaes na realidá. Oraciones como el
mes pasáu atópome con Xandra y salúdame mui atenta o l'avión llegaba
mañana pero anularon el vuelu amuesen claramente esta non correspondencia.
7
L'aspeutu
L'aspeutu ye'l morfema verbal qu'indica si l'aición ta peracabada o non.
Estrémense entós dos términos: aspeutu non terminativu (qu'espresa'l
desendolcu de l'aición, ensin indicar si ta o nun ta peracabada) y aspeutu
terminativu (qu'espresa que l'aición ta peracabada).
El morfema d'aspeutu namái tien manifestación nel mou indicativu, na
oposición ente'l pretéritu indefiníu falé y el pretéritu imperfeutu falaba.
Manifiéstase tamién como diferencia léxica nes formes non conxugaes, na
oposición ente participiu (terminativu) l'agua ta fervío y xerundiu (non
terminativu) l'agua ta ferviendo.
8
L'anterioridá
El morfema d'anterioridá indica si l'aición s'alluga dientro o fuera d'un
cotu temporal establecíu. Esti morfema ta presente namái nel mou indicativu
na oposición ente'l pretéritu indefiníu falé y el pretéritu pluscuamperfeutu
falara. Exemplu: yo visitélos la selmana pasada, pero él yá los visitara
la selmana anterior.
9
Dellos usos de tiempos verbales
9.1 Presente d'indicativu
El presente d'indicativu pue amosar estes referencies:
- Fechos d'un presente puntual: son les dos y por eso salgo del trabayu.
- Fechos d'un presente ampliu: el mio cuñáu trabaya de repartidor.
- Pasáu cronolóxicu: piquen a la puerta, ¿oyisti? Al pasáu cronolóxicu
refierse'l conocíu como presente hestóricu: Xovellanos ye'l primeru que
XVI.
El verbu
179