Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

XVI.
El verbu
178
sal, pon). Convién estremar la 2ª persona singular del imperativu, de la 3ª
persona del singular del presente d'indicativu en llambi tu / él llambe, apurri
tu / él apurre.
- Na 2ª persona del plural -ái, -éi, -íi (falái, llambéi, apurríi).
Per otru llau, los pronomes átonos van siempre enclíticos al imperativu:
fála-yos, llámbilo, apúrrimelo. Son les úniques formes personales qu'obliguen
a la enclisis, dao que les demás, por delles circunstancies, almiten
proclisis y enclisis; ver XXIII.4.2.
L'imperativu nun presenta diferencies de tiempu. Ye, amás, incompatible
cola negación. N'efeutu, nun esisten formes negatives del imperativu,
darréu qu'apaecen con esi conteníu formes del presente de suxuntivu: fala
/ nun fales, falái / nun faléis, llambi / nun llambas, llambéi / nun llambáis,
apurri / nun apurras, apurríi / nun apurráis.
Convién refugar como incorreutu l'emplegu del infinitivu en cuentes de la
forma plural del imperativu; d'esta miente, usaráse vós xugái colos amigos
y non *vós xugar colos amigos, veníi toos p'acá y non *venir toos p'acá,
callái y non *callar.
6
El tiempu
El morfema de tiempu o perspeutiva espresa'l puntu de vista del falante
respeuto de l'aición verbal. Estrema dos términos: tiempu presente, qu'espresa
que l'aición se tien por cercana, y tiempu pasáu, qu'espresa que l'aición
ta alloñada cronolóxicamente o nel interés del que fala.
Esta estremación provoca nel mou indicativu oposiciones como éstes: falo
(conteníu de presente) / falé, falaba, falara (conteníu de pasáu). Nel mou
suxuntivu: fale (conteníu de presente) / falara (conteníu de pasáu). Y nel
mou potencial: falaré (conteníu de presente) / falaría (conteníu de pasáu).
Exemplos: la mio neña naz en xunetu y la tuya nació dos meses depués,
oxalá lo faiga / oxalá lo ficiera, ¿fadrásme esi favor? / ¿fadríesme esi
favor?
En bien d'ocasiones, estos conteníos temporales del verbu correspuenden
a referencies cronolóxiques de presente y de pasáu: ayeri dixo una cosa y
güei diz lo contrario, l'añu pasáu nevó muncho pero anguaño nun cai un
falopu. Sicasí, ha tenese en cuenta que la diferencia ente conteníu verbal
de presente y de pasáu nun tien por qué coincidir necesariamente con refe-