21.04.2013 Views

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

Gramática - Academia de la Llingua Asturiana

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

XVI.<br />

El verbu<br />

176<br />

do ves coses asina que<strong>de</strong>s fríu (en cuentes <strong>de</strong> cuando veo coses asina<br />

quedo fríu o cuando ves coses asina que<strong>de</strong>s fríu); y mesmamente <strong>la</strong> 1ª <strong>de</strong>l<br />

plural: facemos lo que po<strong>de</strong>mos (en cuentes <strong>de</strong> faigo lo que puedo o faes<br />

lo que pues).<br />

Po<strong>la</strong> mor <strong>de</strong> <strong>la</strong> referencia que faen na realidá, <strong>de</strong>llos verbos —que tradicionalmente<br />

reciben <strong>la</strong> <strong>de</strong>nomación d'impersonales— úsense normalmente<br />

na 3ª persona <strong>de</strong>l singu<strong>la</strong>r; esto asoce<strong>de</strong>, por exemplu, colos qu'espresen<br />

fenómenos meteorolóxicos: llueve, orbayaba, xarazó, nevará, xe<strong>la</strong>,<br />

tuena, etc. Sobre <strong>la</strong> impersonalidá, ver XXIII.3.1.4.<br />

5<br />

El mou<br />

El morfema verbal <strong>de</strong> mou básase na consi<strong>de</strong>ranza <strong>de</strong> los fechos espresaos<br />

como reales o non. Estrema los siguientes términos: mou indicativu<br />

(qu'espresa realidá), mou suxuntivu (qu'espresa irrealidá) y mou potencial<br />

(qu'espresa posibilidá). Estes estremaciones provoquen diferencies <strong>de</strong> formes<br />

como: falo / fale / fa<strong>la</strong>ré, faláis / faléis / fa<strong>la</strong>réis, falábemos / faláremos<br />

/ fa<strong>la</strong>ríemos, etc.<br />

Pe<strong>la</strong> so parte, l'imperativu constitúi una categoría aparte, pues —a diferencia<br />

<strong>de</strong>l restu— emplégase pa exercer una función apel<strong>la</strong>tiva sobre l'oyente.<br />

5.1 Indicativu y suxuntivu<br />

El mou indicativu espresa o bien que l'aición verbal ye daqué real o conocío<br />

pal fa<strong>la</strong>nte o bien que nun importa que seya real o conocío. Pe<strong>la</strong> so<br />

parte, el mou suxuntivu contemp<strong>la</strong> l'aición verbal como daqué ficticio o<br />

non conocío pal fa<strong>la</strong>nte. Esto ye lo que fai que s'estremen pareyes <strong>de</strong> formes<br />

verbales como falo / fale, falé / fa<strong>la</strong>ra ~ fa<strong>la</strong>re. Exemplos: anque<br />

faláis con él, nun va facevos casu (el fechu <strong>de</strong> vosotros fa<strong>la</strong>r ye ciertu);<br />

anque faléis con él, nun va facevos casu (el fechu <strong>de</strong> fa<strong>la</strong>r ye inciertu, pue<br />

dase o nun se dar). Puen vese tamién los siguientes exemplos: nun diz que<br />

corría / nun diz que corriera; si lo ficisti tu ye fácil sabelo / si lo ficieras<br />

tu yera fácil sabelo; pues llograr lo que quies / pues llograr lo que quieras,<br />

el que lo diz equivócase / el que lo diga equivócase.<br />

Hai usos que precisen siempre <strong>de</strong>l mou indicativu. Por exemplu, les oraciones<br />

nes que s'afirma daqué (diz que corría) o nes interrogatives (¿cuán-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!